بد فهمی از گفتار وزیری (۱)

سالی که گذشت، مصادف با نودمین سالگرد تاسیس مدرسه موسیقی وزیری است؛ مدرسه ای که بر اساس تفکر بلند علینقی وزیری، برای اولین بار موسیقی ایرانی را از صافی موسیقی کلاسیک گذر داد و این تفکر با فراز و نشیب هایی تا امروز به حیاتش ادامه می دهد.

علینقی وزیری که بود؟

فرزند خانواده ای که در آن لشگری و هنرمند در کنار هم زندگی می کردند. از جوانی دستی به ساز و دستی بر شمشیر داشت ولی هنوز همچون بسیاری از مشروطه خواهان، راه درمان ایران آنروز را در مسیر گلوله می جست… مادرش از زنان روشنفکر زمان بود، نیز موسس یکی از اولین مدارس دخترانه و نیز دارای توانایی در خوانندگی و نوازندگی…

وزیری موسیقی را در کنار علوم نظامی به صورت سینه به سینه می آموخت ولی گذر زمان و پرورش در خانواده ای فرهیخته، او را وارد عرصه ای دیگر کرد که آینده او را به عنوان یکی از مهمترین شخصیت های موسیقی ایران رقم زد.
وزیری هنگامی که در علوم نظامی به درجه بالایی رسیده بود، با وجود پیشنهادهای مهمی که برای سرداری ارتش به او می شد، سلاح جنگی را کنار گذاشت و سلاح هنر را برگزید.

در جوانی او بر خلاف بسیاری از هم نسلانش، تحت تاثیر محیط خانوادگی و شخصیت منحصر به فردش، کماگرایی خاصی در زمینه هنر و امور اجتماعی داشت و این دغدغه ها او را وارد عرصه هنر متعالی کرد. وزیری به بی مرزی علم توجه شایانی داشت و از این رو بود که در کنار موسیقی ایرانی به تحصیل علوم موسیقی ممالک غربی نیز پرداخت.

شوق آموختن او را راهی فرنگ کرده بود و وی اولین بار در اروپا بود که نشان داد به حوزه فرهنگی بیشتر از حوزه سیاست علاقه دارد. در فرانسه و آلمان او پنج سال به آموختن موسیقی کلاسیک پرداخت تا ره توشه خود را برای تعالی موسیقی کشورش به کار گیرد.

وقتی وزیری در سال ۱۳۰۲ مدرسه موسیقی اش را تاسیس می کرد، تلاش های کوچک ولی با ارزشی برای اعتلای موسیقی ایران انجام شده بود؛ پنج سال پیش از تاسیس این مدرسه، حسین خان هنگ آفرین، نوازنده ویولون و سه تار در «شعبه موزیک نظام» به آموزش موسیقی ایرانی پرداخته بود و ردیفی نیز نوشته بود و یک سال قبل از تاسیس مدرسه موسیقی وزیری، برای اولین بار ردیف دکتر مهدی صلحی توسط مهدی قلی هدایت (ادیب و موسیقی شناسی که شش سال نخست وزیر ایران بود)، نت نگاری شده بود.

وزیری در این مدرسه در کنار تدریس دانش موسیقی کلاسیک، به تجربه هایی برای ثبت خصوصیات موسیقی ایرانی پرداخت که در آنزمان در نوع خود بی نظیر بود. وزیری بود که برای اولین بار بر اساس نت نویسی متداول بین المللی، مبحث مد را در موسیقی ایرانی مطرح کرد و به ارزش نت شاهد، نت متغیر و نت ایست اشاره کرد.

هرچند نمی توان وزیری را یک اتنوموزیکولوگ (به معنای موسیقی شناسی تطبیقی) دانست (۱)؛ چراکه او چندان درصدد تشریح چیستی موسیقی ایرانی نبود و بیشتر هدفش، تولید موسیقی (مخصوصا به صورت چند صدایی) با بهره گیری از خصوصیات موسیقی ایرانی بود.

پی نوشت

۱- سالهاست که به وزیری به خاطر پیشنهاد گام و همینطور تئوری اعتدال مساوی برای موسیقی انتقاد می شود، در صورتی که کار وزیری پدیدار شناسی موسیقی ایران نبوده و همانطور که گفته شد، وی در زمینه کمپوزسیون موسیقی ایرانی تلاش می کرده است.