گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

بررسی اجمالی آثار شادروان
روح الله خالقی (قسمت هفتم)

جلوه هایی از این سفر ناپیدا در غزل حافظ و قطعه “خاموش” ترسیم شده است. انسان پرسنده در آغاز مانند همگان در رود جاندار و زنده حیات شناور است. رودی که همه فراز و نشیب های روحی را در خود هضم میکند. جلوه های گوناگون حیات در مقدمه شکوهمند آهنگ مستتر است.

اما دیری نمیپاید که این خواب خوش بسر میرسد و دق الباب سرنوشت تنهایی ذاتی و عدم تعلق او به عالم خاکی از شکوه های متداول عرضه میگردد. باید توجه داشت که قصد آهنگساز شکوه و شکایتی در مایه دشتی به منظور سوزاندن دل شنونده نیست، بلکه بیان و پذیرفتن حقیقتی محرز و گریز ناپذیر است. از خالقی، آنهم در آن دوران پختگی حیات هنری بعید مینمود که منظور اول را دنبال کند، آنهم بر غزلی که از ناله های متداول بدور و از یک جنبه متافیزیکی برخوردار است.

بیت بعدی با ریتمی شاد که از رقصی توام با فراغ بالی خبر میدهد، بیان میشود و رقص صوفیان را پس از بریدن از همه علائق زمینی بیاد می آورد. بیان پرسش “کیم من” همچون ضربه بیدار کننده سرنوشت میماند که آرامش و فراغت تاکنونی را ناگهان میسوزاند و تکرار بعدی پرسش با ارکستر تنها و ریزش ناگهانی گروه ویلن، نه تنها یادآور سمفونی سرنوشت بتهون است، بلکه هجوم ناگهانی فکری را بیان میدارد که همچون کلاغ ادگار آلن پو گریز از آن تنها خیال خامی بیش نیست.

اما آیا موجودی فانی و عارضی چون انسان میتواند در مقابل قدرت بیکران سرنوشت قد علم کند؟ یا محکوم است که بر سرنوشت محتوم خویش گردن نهد و با او به اینسو و آنسو کشیده شود؛ گهی افتان و خیزان چون غباری در بیابانی و گهی خاموش و حیران چون آنکه گم کرده راه نگاهش را.

براستی که حیرت و خاموشی توقفگاه نهایی و پایان سفریست که با حمله ناگهانی اندیشه ای سرنوشت ساز آغاز و با سپرده شدن بدست طوفان سرنوشت، همانگونه که قسمت پایانی اثر به نحوی منحصر به فرد در موسیقی ایران ترسیم نموده است، پایان میابد و پس از آن تنها یک چیز باقی میماند “خاموشی”

پرداختن به جزئیات آهنگ و آواز شکوهمند آن در این مختصر نمیگنجد. آیا “خاموش” آخرین اثر خالقی است؟ اگر چنین است پس نامبرده طی پنج سال آخر عمر اثر جدیدی نساخته، زیرا در مصاحبه سال۱۳۴۰ از این اثر نام میبرد، اما مرحوم ملاح اوائل سال۱۳۴۴ را تاریخ خلق اثر میدانست.

۱.۱.۱۹-خواب و خیال
(ترکیبی از اصفهان و ماهور، ترانه از حسن سالک)


نت آهنگ و متن ترانه در کتاب رویای هستی، که مجموعه ای از خوانده های استاد بنان را در بر دارد، مندرج است.

۱.۱.۲۰- خوشه چین (دشتی، ترانه از کریم فکور)

نت آهنگ و متن ترانه در کتاب رویای هستی که مجموعه ای از خوانده های استاد بنان را در بر دارد، مندرج است.

۱.۱.۲۱- دل سودایی (غزل سعدی)

۱.۱.۲۲-روزگار جوانی (شعر از فرخی سیستانی)

بگفته خود آهنگساز در مصاحبه رادیویی به سال ۱۳۴۰ که در کتاب “قصه شمع” استاد نواب صفا نیز آمده است، این نخستین آهنگ آوازدار اوست که در سال ۱۳۲۱ و بر این شعر فرخی ساخته شده است:
خوشا عاشقی خاصه وقت جوانی
خوشا با پریچهرگان زندگانی
خوشا با رفیقان یکدل نشستن
بهم نوش کردن می ارغوانی

۱.۱.۲۳-شب جوانی (همایون، ترانه از رهی معیری، گلهای رنگارنگ برنامه شماره ۲۴۵)

نخستین اجرا در فیلم “طوفان زندگی” و در سال ۱۳۲۶ بوده است. اجرای مجدد در گلهای رنگارنگ برنامه ۲۴۵ که یکی از باشکوه ترین و سنگین ترین آهنگهای برنامه گلها در دستگاه همایون است. این برنامه با صدای بنان اجرا شده و غزل آواز از بیریای گیلانی متخلص به شیدا است.

۱ نظر

  • با عرض تشکر از نویسنده ی محترم لازم به ذکر است که غزل آواز برنامه ی “شب جوانی” با مطلع :خواهم ای گل خار گردم تا به دامانت نشینم/یا اگر خواهی به چشم دشمن جانت نشینم از بیریای گیلانی متخلص به شیدا میباشد نه از علی اکبر شیدا

بیشتر بحث شده است