علیرضا میرعلی نقی
نسخه ای از جلد اول کتاب که متعلق به شادروان لطف الله مفخم پایان (۱۲۹۴-۱۳۶۲)، موسیقیدان و استاد گرانمایه دانشگاه بود، در اختیار نویسنده این مقاله است که چند حاشیه مدادی به خط روح الله خالقی در بعضی از صفحات آن به چشم می خورد. (مفخم پایان، دارای دیپلم از هنرستان عالی موسیقی بود و دیپلم او به خط و امضای گریگوریان است). خالقی، همراه استاد معظم اش کلنل علینقی خان وزیری، در ماجراهای بعد از شهریور ۱۳۲۰، در جناح مقابل موسیقیدان های تحصیل کرده ای نظیر گریگوریان و محمود و مین باشیان و فرزانه دسته بندی می شد و به دنبال راهی برای تحقق پندار ذهنی خود و استادش مبتنی بر تلفیق موسیقی ایرانی و موسیقی غربی بود که «هم ملی باشد و هم بین المللی». شرح ماوقع و علل نزاع بین این دو جناح، موضوع کتابی جداگانه است.
بذر اولیه این اختلاف در همان سال های ۱۳۱۳ کاشته شد و در سال های ۱۳۲۰-۱۳۳۰ به اوج خود رسید. روبیک گریگوریان، در میان موسیقیدان ها، موضع آرام و بی سر و صدا و دور از جنجال داشت و سعی می کرد با کسی یا جناحی برخورد پیدا نکند. با این حال او هم از حملات مصون نمی ماند. اظهار نظرهای کوتاه و صریح خالقی بر صفحات کتاب «ترانه های روستایی ایران»، مؤید دیدگاه های اوست. تأکید صریح خالقی، بر حفظ فواصلی از موسیقی است که به هر صورت، به فواصل اصلی قطعه نزدیکتر باشند و محور همه ایرادهای او همین است. او هیچ اشاره ای به سایر عناصر تشکیل دهنده این قطعات از جمله وزن و ریتم که از مهم ترین عناصر هستند نمی کند و گویی این تنها «اشکالی» است که قادر بوده است ذکر کند:
هی یار: ۱- مایۀ اصلی به کلی از بین رفته است. ۲- لای لای: خوب نیست. ۳- دست به دسمالُم: زننده نیست. ۴- دمُکل: در این قطعه، Si بایستی کُرُن باشد و این موضوع به قدری لازم است که حتی در Si بمل، به کار رفته و حتی وقتی صدای Si بمل به گوش می رسد یک مرتبه حالت بی مزه ای پیدا می کند. مثل این که کوک گرامافون باز شود. ۵- سیمای جان: مثل آهنگ اول، مایه از بین رفته است. ۶- آی سرکوتل: باید Fa سُری باشد. باز خوب نیست. ۷- مسم مسم: مثل مورد قبل. ۸- کریشیم: خوب نیست. ۹- دختر بویراحمدی: در اصفهان Fa سُری و Sol دی یز اشت. ۱۰- پاچه لیلی: باید حتماً Fa سُری باشد. در این جا نیز نویسندۀ نت حس کرده که Fa دیز زیاد است ناچار Fa به کار گذارده و آهنگ را به کلی خراب کرده است. ۱۱- درنه جان و ۱۲- عزیز جون: خوب نیست.
۱ نظر