سعید مجیدی
تنفس
در مرحلۀ دم، هــوا از راه دهان یا بینی به داخل مکیده می‌شود. این هوا پس از عبور از حنجره و چاکنای، به قسمت پایین‌تر یعنی نای حرکت کرده و از آنجا وارد ریه‌ها (شش‌ها) می‌شود. ریــه‌ها مانند بادکنک یا کیسه‌هایی هوایی هستند که با پر شدن از هوا، بزرگ می‌شوند، هم‌زمان قفسۀ سینه نیز برای ایجاد فضایی وسیع‌تر برای آنها، بازتر می‌شود. هنگام بازدم جریان هوا از راه نـای و حنجره از ریه‌ها خارج می‌شود. هنگامی که هوای پرفشار به حنجره رسیده و با تارهای صوتی (تارلایه‌های آوایی) برخورد می‌کند و آنها را به ارتعاش در می‌آورد و این ارتعاش‌ها عامل اصلی تولید صدای هر انسانی است.
تصویر ۱- بــرخی از اندام‌های موثر در روند تنفس و تولید صدا
روش درست در هنگام خواندن، توانایی نفس‌گیری عمیق و سریع در مرحلۀ دم، و خروج هوا به روشی آهسته و کنترل شده در مرحلۀ بازدم است. این روش را با استفاده از دیافراگم به دست آورد. این عضلۀ گنبدی‌شکل پایین‌تر از ریــه‌ها و چسبیده به دنده‌ها و ستون فقرات قرار دارد.
در مرحلۀ دم، این عضلۀ گنبدی، تخت می‌شود و به پایین حرکت می‌کند و در همین هنگام شکم یا حفرۀ شکمی به بیرون فشار داده می‌شود. پس وقتی چیزی مانع ریه‌ها نیست، آنها مانند دو بالن بـزرگ امکان بادشدن با حداکثر ظرفیتشان خواهند داشت. همچنین در مرحلۀ بازدم، دیافراگم شروع به بازگشت به عقب یا حالت گنبدی‌شکل‌اش می‌کند. اگر بتوانیم کنترل این ماهیچه را یاد گرفته و بر آن مسلط شویم، به تبع می‌توانیم خروج آهستۀ هـوا از ریه‌ها و جریان هوایی ثابت و پایدار ایجاد کنیم که امکان خواندن مصرع‌های متعدد یا بیت‌هایی بلند را فراهم می‌آورد.
این کنترل اغلب «حمایت» (۱) تنفسی نامیده می‌شود و اساساً به معنای کاربرد فشار بیشتر ماهیچه‌ای در زمان لازم است، و البته به معنای زور زدن و فشار بیش از حد وارد کردن به ماهیچه‌های شکمی و قفسۀ سینه برای بیرون ماندن هم نیست. بلکه با فشاری آرام و پیوسته در انتهای مرحلۀ دم، و برگشت آهسته یکنواخت و کنترل‌شده‌ای به محل شروع تا آخر بازدم ایجاد می‌شود، نه با خم شدن بدن و تخلیه‌ای سریع هوا. به بیان دیگر، حفظ و نگهداری نفس از خروج و تخلیه سریع، در حالی‌که آگاهانه فشار را از گلو دور نگه می‌دارید.
تصویر ۲ – دیافراگــم و ریه‌هــا
۲- وضعیت و راحتی بـدن
اگر بدن حالتی خمیده و ضعیف داشته باشد، هوای درون ریه‌ها متراکم و فشرده می‌شود، در نتیجه امکان داشتن صدایی گرم، قوی و با کیفیت از دست می‌رود.
راهنمایی: پشت به نزدیکترین دیوار در حالت ایستاده تکیه دهید. سپس شانه‌ها را باز کرده و به دیوار بچسبانید. آن‌گاه سرتان را از عقب به آن چسبانده، طوری که چانه با کف زمین در حالت موازی قرار بگیـرد. ستون فقرات خود را نیز به سمت دیوار حرکت دهید و تلاش کنید صاف باشد، اما نیاز نیست به آن بچسبد. دوباره این تمرین را، البته با فاصله از دیوار و ترجیحاً مقابل آینه انجام دهید. برای تعادل در ایستادن، پاها را به اندازۀ عرض شانه و یکی کمی جلوتر از دیگری باز کنید. این حالت تمام بدن، راستی قامت (۲) در بهترین حالت برای صدای باکیفیت و خواندن است.
تصویـر ۳ – راستی قامت و وضعیت صحیح بدن
از دیگر موارد مهمِ آمادگی برای آواز خواندن، رهایش یا تن‌آرامی (ریلکسیشن) است. صدای شما همانند ساز شماست. اگر احساس خستـگی یا گرفتگی می‌کنید، روی تکنیک و صدای تولیدی شما اثر می‌گذارد. البته ماهیچه‌های شکمی حامی صدا، تنها ناحیه‌ای است که فشار باید همواره بر روی آن وجود داشته باشد. اما بقیه نواحی بدن باید کاملاً راحت و بدون فشار باشند.
پی‌نوشت
۱ – Support
۳- در وضعیت نشسته یا بر روی صندلی نیز صاف بنشینید و پشت خمیده نباشد، تا هوای ریه‌ها متراکم نشود و حفرۀ شکمی و دیافراگم امکان عملکرد راحت و بهتر داشته باشد. (مترجم)
۱ نظر