کنسرواتوار ایروان در گفت وگو با نیک‌رأی کوثر (قسمت دوم)

قصه به آنجا رسید که در ایران، استادان یکدیگر را نفی می‌کنند. این را نیک‌رأی در حیطه موسیقی گله می‌کند، ولی در همه عرصه‌ها چنین است. مهندسی نیست که مهندس دیگر را گرامی بدارد، جز در تعارف و شعار. پزشکی نیست که تشخیص و تجویزپزشک قبلی را اشتباه یا لااقل بی‌فایده نداند… باری، به گفت وگو بازگردیم.

این فرهنگ خاص ماست دیگر! من هم وقتی بیژن خادم میثاق را دیدم که کنسرتوی دوم پاگانینی را زد سی و پنج سال پیش، هنوز جلد سوم لوویولن (ماتیو کریکبوم) را تمام نکرده بودم، کنسرتوی اول پاگانینی را می‌گذاشتم جلویم و قسمتهایی که می‌شد در پوزیسیون اول زد می‌زدم و خیلی هم خوشحال بودم! بگذریم… وضع کنسرت در ایروان چطور است؟ از نظر تعداد، حضور آدمهای معروف، هزینه متوسط…

امکان دیدن کنسرتهای بزرگان موسیقی با بلیتهای بسیار ارزان از نقاط مثبت و مفید اینجاست. معمولا هر سال دو فستیوال در ماههای سپتامبر و اکتبر برگذار می‌شود. در این فستیوالها، عده‌ای از نوازندگان و خوانندگان و رهبرهای مطرح جهان حضور می‌یابند و به اجرای برنامه می‌پردازند. غیر از این دو، فستیوال سومی هم هست با عنوان پرسپکتیو-۲۱ که برگذارکنندگان آن از آهنگسازان و ارکسترها و سولیستهایی دعوت می‌کنند که بیشتر در عرصه موسیقی معاصر مطرح باشند تا مردم با این نوع موسیقی بیشتر آشنا شوند. و البته در کنار همه این فستیوالها و کنسرتها، گاهی مستر کلاسهایی هم تشکیل می‌شوند که حضور در آنها رایگان است.

بهای بلیتهای کنسرت بستگی به اهمیت آن دارد، معمولا از یک تا چهار دلار شروع می‌شود. البته گاهی کنسرتهای مجلسی و گاه سنفونیکی هم هستند که حضور در آنها رایگان است.

من گاهی فکر می‌کنم اگر سی و چند سال پیش بود، با ویولا شروع می‌کردم یا حتی ویولنسل. هیچ شده چنین حسی داشته باشی؟ اگر الآن می‌خواستی شروع کنی چه سازی انتخاب می‌کردی؟

احتمالا باز هم سازی از خانواده زهی آرشه‌ای انتخاب می‌کردم.

آهنگساز مورد علاقه‌ات کیست؟ همین طور ویولنیست محبوبت؟

آهنگسازان و نوازندگان بسیاری را دوست دارم… از آهنگسازان متقدم باخ بزرگ یعنی یوهان سباستین را دوست دارم و بتهوون، برامس، دوورژاک و چایکوفسکی. از معاصرها، آثار پیارت، پندرسکی، لوتوسلاوسکی، اشنیتکه و سیلوستروف را به بقیه ترجیح می‌دهم.
از ویولنیستهای سده پیشین، نوازندگی ناتان میلشتاین، مایکل رابین، داوید اویستراخ و اریک فریدمان را دوست دارم و از جدیدترها، گیدون کرمر، گیل شاهام، سرگی خاچاتریان و جیمز انس را بیشتر می‌پسندم.

دوران یا سبکی هست که بیشتر دوست داشته باشی یا بیشتر گوش کنی؟ با آوانگارد چطوری؟

پاسخ این سؤال هر روز می‌تواند تغییر کند، بسته به روحیه! شاید امروز موسیقی مینیمال دوست داشته باشم و فردا باروک. اما به طور کلی از هر سبک و دوره‌ای آثاری را دوست دارم.

در آلبومهایت دیدم اخیرا عکسهایی با پندرسکی گرفته‌ای. او را چطور یافتی؟ از نظر شخصیت، سبک موسیقی… کنسرتوی متامورفوزن او را دوست داری؟

اولین بار در فستیوالی که چندی پیش اینجا برگذار شد با موسیقی پندرسکی به طور نسبتا کامل آشنا شدم. قبل از آن، شناختم از پندرسکی محدود بود به آثار دوره جوانی او.

اما شناختم از شخصیت پندرسکی مربوط می‌شود به چند روزی که در کنسرتها و تمرینهایش با ارکستر شاهد بودم. در حین رهبری ارکستر بسیار جدی و دقیق و منظم است، ولی بعد از آن بسیار مهربان، متواضع و به دور از غرور کاذبی که موزیسینهای ما به آن دچارند.

موسیقی پندرسکی را می‌توان در دو دوره بررسی کرد: از ۱۹۵۳ تا ۱۹۷۰ و بعد از ۱۹۷۰. در زمینه موسیقی سازی، بیشتر آثار دوره دوم و به خصوص دهه هشتاد و بعد از آن دوست داشتنی هستند، از جمله سنفونی نمره ۲، کنسرتو ویولن نمره ۲ به عنوان متامورفوزن و سنفونی کوچک برای ازکستر زهی. توجه دارید که اینها همه نظر شخصی است.

منقدان موسیقی آثار دوره دوم پندرسکی را رومانتیک نو نامیده‌اند. موسیقی سالهای اخیر او بیشتر متاثر است از رومانتیکها و کلاسیکهای متاخر، که به سبک شخصی خودش و ارکستراسیون بی‌نظیرش منجر شده است.

خوب، برگردیم به داستان کنسرواتوار و ایروان و ارمنستان… در وبلاگت سالهاست نشان داده‌ای از آدمهایی هستی که عاشقی آن چه داری در اختیار همه بگذاری. این همه وقت صرف می‌کنی، بی مزد و منت، تا کسی که دسترسی ندارد، قطعه‌ای موسیقی یا صفحه‌ای نت به دست آورد. تحسینت می‌کنم. باری، می‌توانی با همان عشق اطلاعاتی بیشتر بدهی به کسانی که قصد دارند برای ادامه تحصیل به آنجا بیایند؟

در مورد طول دوره تحصیل بگویم: طبق قانون جدید که از ۲۰۰۶ اجرا شده، دوره صفر (معادل پیش دانشگاهی) یک سال است، و لیسانس ۴ سال، فوق لیسانس ۲ سال و دکتری ۳ سال طول می‌کشد، به طور متوسط. مثل همه دانشگاهها و کشورهای دیگر، بسته به میزان تلاش می‌توان دوره تحصیل را یکی دو ترم کم یا زیاد کرد.

در هر رشته‌ای، به جز درسهای تخصصی و عمومی، درسهای دیگری هم می‌توان گرفت. برای مثال پیانیستها باید درسهای آکومپانیمان، پیانوی چهار دست، آنسامبل مجلسی و پداگوژی را هم بگذرانند. همین طور زهی‌نوازان باید درسهای کوارتت، آنسامبل مجلسی و ارکستر سنفونیک یا مجلسی را بگیرند.

کلاسها در دو ترم برگذار می‌شوند، اول از شروع سپتامبر تا پایان دسامبر، و دوم از اول فوریه تا اوایل ژوئن.
بورس، وام تحصیلی و کمک هزینه‌ها فقط به ارمنیان تعلق می‌گیرد، فرق ندارد شهروند ارمنستان یا ارامنه سایر کشورها. تخفیف در شهریه هم برای دانشجویان ممتاز به ندرت شامل حال غیرارمنی می‌شود.

اکثر درسها فقط آخر ترم امتحان دارند، یعنی دو بار در سال. اما در درسهای تخصصی امتحان نیم‌ترم هم گرفته می‌شود.
برای دانشجویان خارجی بیمه‌ای در کار نیست! درمانگاه ارزانی برای دانشجویان هست، ولی از نظر بهداشتی تعریفی ندارد.

در بین صحبت، یکی دو بار گفتی دوره صفر و سال صفر. یعنی چه؟

برای دانشجویانی که در زبان ارمنی ضعیف باشند یا در رشته تخصصی پایین‌تر از استاندارد کنسرواتوار باشند، دوره‌ای می‌گذارند که به دوره صفر معروف است. دانشجویان جدید، در این دوره علاوه بر دروس تخصصی و زبان، در کلاسهای پایه دیگر هم شرکت می‌کنند، از قبیل پیانو، تئوری موسیقی، هارمونی و تاریخ موسیقی. بدیهی است که دانشجویان همه این درسها را در پایان سال صفر امتحان می‌دهند و در صورت موافقت هیأت ژوری کنسرواتوار راهی سال اول می‌شوند. علاقه‌مندانی که قصد آمدن به این شهر و کنسرواتوار دارند، به خصوص به این قسمت توجه کنند: در صورتی که دانشجویی در پایان سال صفر امتیاز لازم را به ویژه در رشته تخصصی نیاورد، باید این دوره را تکرار کند تا اجازه ورود به سال یک دریافت کند. دیده شده که دانشجویی سه چهار سال در دوره صفر مانده است. البته بعد از ۲۰۰۲ که کادر مدیری کنسرواتوار عوض شد، ورود به سال یک برای دانشجویان خارجی قدری آسان‌تر شده، امتحان ورودی سال صفر هم تقریبا تشریفاتی است.

خیلی ممنونت هستم. اگر توانسته باشی یک مشکل نوجوانی را حل کنی یا یک سؤال از سؤالهایش را پاسخ دهی کافی است برای رضایت خاطرت، تا جایی که می‌شناسمت. با آرزوی موفقیت بیشتر، نیک‌رای عزیز.

وبسایت کنسرواتوار کومیتاس

مدخل کنسرواتوار کومیتاس در ویکیپیدیا