گفتگوی هارمونیککتاب «نُه پیش درآمد و رِنگ از درویش خان و موسی معروفی برای سنتور»، حاوی نُه اثر از درویش خان و موسی معروفی است که در اوایل دهه ی سی توسط طلیعه کامران برای سنتور بازنویسی و اکنون با ویرایش مجدد و اجرای آنها توسط شهاب مِنا ارائه شده است.
در کتاب بازنویسی نت نگاشته های طلیعه کامران و ویراسته آنها طی دو بخش مجزا درج شده است.
نت نگاری دو قطعه از موسی معروفی نیز برای نخستین بار طی کتاب حاضر منتشر می شود. طلیعه کامران، سنتورنواز چیره دست پیشکسوت، از شاگردان حبیب سماعی بود که در سالهای ۱۳۲۸ و ۱۳۲۹ در کنسرتهای انجمن موسیقی ملی در حضور جمع نخبه ای از استادان موسیقی ملی با همراهی تنبک و آواز حسین تهرانی سنتور می نواخت و مورد تحسین قرار می گرفت. او سپس به فراگیری خط نت نزد روح الله خالقی و ابوالحسن صبا و سُلفژ نزد جواد معروفی پرداخت و پس از آن بود که بخشهایی از ردیف استاد خود، حبیب سماعی را در اوایل دهه سی به خط نت نگاشت که پیش تر منتشر شده است. اکنون باقی نت نگاشته های او، در کتاب حاضر، به یادبود وی در اولین سالگرد رحلتش منتشر می شود.
طراحی و نقاشی زیبای رو و پشت جلد کتاب اثر طلیعه کامران اند و اجرای خوب آن که بر تِم “زرد-مشکی” آثار طلیعه کامران استوار است توسط هنرمند صاحب ذوق، محمدصادق حیدری، صورت گرفته است. طرح روی جلد با نُه کبوتر بر عنوان کتاب دلالت دارد. پشت جلد نیز کبوتری را در حال پرکشیدن از باغی خزان زده نشان می دهد و بر رحلت هنرمند عزیز که چون کبوتر باطنی پاک و معصوم داشت دلالت دارد.
در مقدمه کتاب بیوگرافی مصور و مفصلی از سوابق هنری طلیعه کامران به ویژه در هنر موسیقی درج شده است.
موسی معروفی، او فرزند محمد اسماعیل‌خان امین‌الملک و برادرزاده میرزاعلی‌اصغرخان اتابک، صدر اعظم ناصرالدین‌شاه در سال ۱۲۶۸ در خانواده‌ای متدین و موسیقی دوست متولد شد. او به موازات تحصیلات قدیمه (کلاسیک) نزد آقا یوسف صورتگر که از عکاسان خاص دربار ناصری بود نواختن سه تار را شروع کرد و گاه پیانو نیز می‌نواخت.
سپس او به محضر اساتید بزرگ آن زمان و دست آخر نزد غلامحسین درویش خان (درویش خان) رفت و به اخذ نشان تبرزرین از دست درویش خان نائل شد.
وی پس از چندی، نزد سلطان حسین خان هنگ آفرین (صاحب منصب نظام و نوازنده ویولون و سه تار) به فرا گرفتن نت پرداخت.
او از همان سن نوجوانی به این فکر افتاد تا ردیف موسیقی دستگاهی ایران را به خط نت نوشته و به زعم خود آن را از دستبرد زمان و آسیب محفوظ دارد. در سال ۱۳۰۲ به مدرسه کلنل علی نقی وزیری رفت و معلومات علمی خود را در آنجا تکمیل کرد و سپس به عنوان استاد تار هنرستان مشغول به کار شد.
برای نوشتن ردیف با همه اساتید زنده زمان خود تماس گرفت تا با جمع‌آوری ردیف هر کدام از آنها و انطباق آنها با یکدیگر، صحیح‌ترین روایت را بیابد.
این کار سی سال از عمر و وقت موسی خان را گرفت و در این چند سال، نخست دکتر لطف‌الله مفخم پایان (نوازنده ویولن و استاد جغرافیا)، و بعدها محمد بهارلو ( نوازنده ویولن) تنها یاوران او بودند.
معروفی در سالها ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۷ که دوباره ضبط صفحات موسیقی باب شد، به همراه ابوالحسن صبا و مشیر همایون شهردار و چند نفر دیگر به خارج مسافرت کرد و صفحاتی را ضبط نمود.
شیوه نوازندگی او تا سال ۱۳۰۲ که وارد مدرسه موسیقی کلنل شد، همان شیوه میرزا حسینقلی و درویش بود ولی بعد از آن تحت تاثیر مدرسه و تعلیمات کلنل، تغییراتی را در شیوه خود داد.
معروفی علاوه بر نوازندگی، ذوق آهنگسازی نیز داشت و در سال ۱۳۳۰، روح‌الله خالقی تصنیف «مرغ حق» او را با شعر رهی معیری و آواز بنان در ارکستر گل‌ها اجرا کرد. غیر از این اثر چندین تصنیف و قطعات سازی دیگری از موسی معروفی به شهرت عمومی رسید.
او در اوایل تاسیس رادیو در سال ۱۳۱۹، با نوازندگان رادیو همکاری داشت ولی این دوران کوتاه بود. معروفی سالها در هنرستان موسیقی ملی تدریس کرد و در دوره روی کار آمدن غلامحسین مین باشیان مجبور به ترک تدریس تار و همکاری در قسمت اداری هنرستان بود. پس از روی کار گذاشته شدن مین باشیان موسی خان معروفی دوباره استاد تار و شرعیات هنرستان شد.
مهمترین شاگردان موسی معروفی: هوشنگ ظریف، جلال ذوالفنون، فریدون حافظی و فرزندش جواد معروفی هستند.
ردیفی که او گردآوری کرده بود در سال ۱۳۴۲ منتشر شد و بنا به پیشنهاد موسی معروفی، سلیمان روح‌افزا نوازنده تار، این ردیف مذکور از روی نُت با تار اجرا و ضبط کرد. دو سال پس از انتشار این ردیف موسی معروفی به تاریخ ۷ شهریور ۱۳۴۴ در تهران درگذشت.
۱ نظر