آروین صداقت کیش
آهنگسازی با کلیشهها
با «تاروپود»، متبسم یک گام عقب نشسته است، حتا از «سیمرغ». بهترین نمونهی شعر غنائی فارسی را برگزیده و بر موسیقی نشانده اما بی سازوبرگی که برای همنشینی با چنین شعری لازم است. شعر، خسرو و شیرین نظامی، مانند تجربهی پیشیناش (شاهنامه) طولانی، سخت روایی، و آمیخته به نمایش و احساس است. ناگزیر هر موسیقیای که بخواهد با آن بیامیزد باید گوشهی چشمی به همهی این مایهوریهایش داشته باشد وگرنه حکمت انتخاب این منظومهی بلند گم میشود و این پرسش به میان میآید که؛ به آواز خواندن این شعر چه افزودهای بیش از مطالعهی تنها دارد؟
متبسم با برگزیدن ترکیب سازی محدود (سهتارها، بربت، قیچک باس و کوبهایها) دست خود را بسته است و بخشی بزرگی از تختهرنگی که میتوانست در رنگآمیزی احساسی شعرِ همراه و جلوگیری از یکنواختی به یاریاش بیاید را پیشاپیش فروگذاشته. چیرهدستی متبسم بهعنوان یک آهنگساز در سازآرایی و رنگآمیزی است. او از این مزیت چشم پوشیده است، پس بهناچار راهی نمیماند جز اینکه برای همراه کردن موسیقی با شعر – روایت به سراغ بار عاطفی دستگاهها برود. همینجاست که میتوان عقبنشینیاش را بهوضوح شنید.
در تاروپود سادهترین راه آمیختن روایت با موسیقی ایرانی، یعنی برگرداندن احساس کلی روایت به بار عاطفی یک دستگاه رویکرد اصلی همنشانی شعر و موسیقی است. گویا همینکه برای مثال بار عاطفی حماسی چهارگاه با «زنی فرمانده است از نسل شاهان» همراه شود برای به بندِ موسیقی کشیدن چنان شعر روایی عمیق و چندلایهای کافی تشخیص داده شده. این میتوانست رویکردی موفق باشد بهشرط آنکه آهنگساز در این زمین دست به تأسیس بزند و ابعاد تازهای به عاطفهی هر مُد ببخشد. اما دریغ از تلاشی برای برانداختن این نشانهشناسی کلیشهشده (حتا بهقدر سیمرغ).
بهطریقاولی چشمداشت رویکردهای پیچیدهتر در تاروپود نیز کاری عبث است. در این چند پرده شعر -نمایش نه خبری از پیش رفتن بار عاطفی تا دل ملودیهای آفریدهشده (جدا از مُد) هست نه خبری از شخصیتپردازی موسیقایی مثلاً با انتساب ملودیها، ریتمها یا رنگها به شخصیتها و موقعیتها و گستراندن طرحی موسیقایی – داستانی و خلاقانه با استفاده از این مصالح اولیه. شعر نظامی سدی بلندتر از آن است که با پرشی چنین کوتاه بتوان از آن برگذشت.
نویز
***
گفتگوی هارمونیک
آلبوم «تار و پود» اثری به آهنگسازی حمید متبسم و خوانندگی وحید تاج است. این آلبوم برداشتی آزاد از داستان خسرو و شیرین نظامی گنجوی است. در این آلبوم نوازندگانی همچون: سمیرا گلباز، بهار مدیری، بهنام معصومی و ارسلان علیزاده به اجرا پرداختهاند.
انتشارات آوا خورشید این اثر را در سال ۱۳۹۶ منتشر کرده است.
۱ نظر