گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

بررسی اجمالی آثار شادروان
روح الله خالقی (قسمت پانزدهم)

این هم نفسی با حافظ، مستلزم طی طریقی است که انسان را از عالم ناسوت، حدّاقل در لحظاتِ خلق اثر، جدا سازد. شاید همراهِ دیرین خالقی، مرحوم استاد حسینعلی ملاح، در نامه به خانم گلنوش خالقی در ۱۳۷۰ از حقیقتی پرده برداشته که قبل از آن، براساس مطالبِ بالا، تنها میشد آنرا حدس زد: پدر شما سخت معتقد به عشق لاهوتی بود.

امّا اگر مرحوم ملاح هم نگفته بود، اندکی چشم بصیرت کافی بود تا دریابیم که پشتوانهِ خلق (می ناب)، عشقی است ازلی.

آیا مگر در قرن حاضر صدها اثر بر غزلیّاتِ حافظ ساخته نشده اند؟ انصافاً در کدامین اثر، آهنگ از شعر گدایی نمیکند و بزور خود را به آن نمی چسباند؟ البته بجز آثار استاد وزیری و در صدر همهِ آنها دلتنگ.

ساختن آهنگی که بر شعر حافظ پهلو زند، در توان هر کس نیست؛ کاری است کارستان که فقط در توان آنهاست که به سهمگینی و عظمتِ کار واقفند. دلتنگ وزیری و می نابِ خالقی به پس فردای موسیقی ایران تعلق دارند. به آنزمان که گوشهای حساس از جار و جنجال مگسان بازار در امانند. این آثار متین و پرصلابت را در آشفته بازار امروز جایی نیست، زیرا شعر و موسیقی به کالای مصرفی تبدیل شده اند.

دریغا که ما با چشم دل و با سعهِ صدر خود را به موسیقی نمیسپاریم؛ اگر چنین بود، تمیز دادن گوهر از خرمهره نیاز به اینهمه طول و تفصیل نداشت. در انبوه آثار موسیقیایی که بر شعر حافظ ساخته شده اند و امروزه هم ساخته میشود، تحمیل ناروای نغمه های قالبی و تکراری به شعر بنحوی تحوع آور دیده میشود که دل را بدرد آورده و روح را کدر می سازد. چرا چنین است؟ چون دیواری کوتاهتر، مفت تر و بی دفاع تر یافت نمی شود.

از طرف دیگر، شاید بعلتِ نبودِ مدیریتِ دلسوز و جدّی و تحتِ لوای دموکراسی، این آثار فاقدِ فکر و ذکر، بصورت فلّه ای به بازار مصرف ـ نه بازار هنر ـ عرضه میشوند و سلیقهِ پائین و پرورش نیافتهِ عمومی نیز، به کالای مصرفی روزمرّهِ خویش دست میابد و عمری این آثار تصنّعی، بیروح و ساختگی را تکرار می کند. امّا دلتنگ، این شاهکار بی همتای استاد علینقی وزیری و می نابِ خالقی، باید بگوشهِ خاموسی رانده شوند:

چونکه زاغان خیمه در گلشن زدند

بلبلان پنهان شدند و تن زدند


۱.۱.۳۲ ـ نغمهِ ماهور
(ماهور، غزل حافظ، گلهای رنگارنگ برنامهِ شماره ۲۱۲)


غزل: دل می رود ز دستم صاحبدلان خدا را
دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا

پس از اجرایی مسحور کننده از پیش درآمدِ راکِ درویش خان، غزل فوق با صدای عبدالعلی وزیری خوانده میشود.


۱.۱.۳۳ ـ نغمه فروردین
(شعر از دکتر پرویز ناتل خانلری)

یادبوی از دوران تحصیل در دارالفنون (مهر ۱۳۰۸ ـ خرداد ۱۳۰۹) شرح و متن ترانه در صفحهِ ۳۳۷ از جلدِ ۲ سرگذشتِ موسیقی ایران، چاپ ۶


۱.۱.۳۴ ـ نغمهِ نوروزی
(شور ـ دشتی، ترانه از رهی معیّری)


متن ترانه و نتِ آهنگِ آن در کتاب تصنیفهای استاد بنان آمده است.


۱.۱.۳۵ نوبهار
(شعر از دکتر پرویز ناتل خانلری)

این اثر در فروردین ۱۳۱۱ و طیّ سفری مشترک با خانلری ساخته شده و شرح آن و متن ترانه در صفحهِ ۳۳۸ از جلدِ دوّم کتابِ خالقی آمده است.


۱.۱.۳۶ ـ وعدهِ وصال
(شور، شعر از نزاری قهستانی)

متن ترانه و نتِ آهنگِ آن در کتاب تصنیفهای استاد بنان آمده است.


۱.۱.۳۷ ـ یار رمیده
(همایون، ترانه از رهی معیّری، موسیقی ایرانی)

این اثر در سال ۱۳۲۳ ساخته شده است.

آواز برنامهِ موسیقی ایرانی فوق، بوسیلهِ بنان و به همراهی پیانوی جواد معروفی در مایهِ شوشتری اجرا شده که طیّ آن غزل تشنهِ درد از رهی خوانده می شود که در بهمن ۱۳۳۵ سروده شده است.
متن ترانه و نتِ آهنگِ آن در کتاب تصنیفهای استاد بنان آمده است.

۱ نظر

بیشتر بحث شده است