سه سبک آهنگسازی فرامرز پایور

اگر بخواهیم آهنگسازی استاد فرامرز پایور را به دوره های مختلف تقسیم بندی کنیم، دو گروه اصلی را باید مدنظر قرار بدهیم، آثار ساخته شده برای سنتور و آثار ساخته شده برای ارکستر سازهای ایرانی. ابتدا به آثاری که وی برای ساز سنتور ساخته می پردازیم: این دسته از آثار استاد پایور بیشتر جنبه آموزشی و افزایش توانایی و مهارت در نوازندگی دارند، هر چند در این رابطه نمی توان ارزش ملودیک این دسته قطعات را که بیشتر شامل پیش درآمدها، رنگها و چهارمضراب ها می شوند را نادیده گرفت. آثاری مانند پیش درآمد اصفهان (راست کوک) ، رنگ سه گاه (راست کوک) و چهارمضراب دشتی (چپ کوک) که چه از لحاظ تکنیک نوازندگی و چه از لحاظ محتوی و ارزش ملودیک در سطح بالایی قرار دارند و در شمار مهمترین قطعات در موسیقی ایرانی به شناخته می‌شوند.

فرامرز پایور، بخش بزرگی از فعالیت هنری خود را صرف آموزش و تدوین قطعات آموزشی برای ساز تخصصی خود، سنتور نمود و به جرأت می توان گفت که مکتب آموزشی پایور در حال حاضر کاملترین و مدون ترین روش آموزشی سازی در بین مکاتب آموزشی موسیقی ایرانی در بین همه سازها می باشد.

دسته دوم مجموعه قطعاتی است که استاد پایور برای ارکستر ایرانی و به عبارت دیگر برای بیش از یک ساز تصنیف و اغلب اجرا و ضبط نموده است.
با بررسی این دو دسته مهم از قطعات استاد پایور به سه سبک آهنگسازی میرسیم:
اول سبک شاخص آهنگسازی پایور، روش های نوین آهنگسازی و چند صدایی موسیقی ایرانی است که اولین تجربیات خود را پشت سر میگذاشت؛ قطعاتی مانند “گفتگو” که به قول خود استاد به یاد زمانی که نزد مرحوم صبا به یادگیری ساز سنتور مشغول بوده ساخته و به نوعی تداعی گفتگوی شاگرد و استاد در کلاس درس می باشد.

دومین سبک از آثار این هنرمند که در آن، پایور همزمان با شروع فعالیتش در وزارت فرهنگ و هنر و تاسیس و راه اندازی ارکستر نوازندگان سازهای ملی فرهنگ و هنر می باشد، بسیاری از آثار قدما همچون درویش خان، عارف، امیرجاهد، رکن‌الدین مختاری را برای ارکستر ایرانی تنظیم و اجرا نمود. این دوره را می توان پربارترین دوران هنری پایور از نظر اجرای صحنه ای، ضبط، تنظیم و آهنگسازی نامید. وی با امکانی که به واسطه حضور نوازندگان پرقدرت و دوره دیده نظام آموزشی نوین موسیقی آن زمان از جمله هوشنگ ظریف، رحمت الله بدیعی، محمد اسماعیلی فراهم شده بود، توانست آثار بدیع و بی مانندی خلق نماید و روش منحصر به فردی را در اجرای ارکسترال با سازهای ایرانی با تاثیر از موسیقی غربی تا جایی که به فضای موسیقی ایرانی لطمه وارد نکند، ابداع نماید.

مجموعه آثار درویش خان و رکن‌الدین مختاری و اجرای آثار مختلف خودش به همراه ارکستر نوازندگان سازهای ملی فرهنگ و هنر در برنامه های رادیو و تلویزیون و جشن هنر شیراز، آلبوم قطعاتی در دستگاه شور و ماهور و بسیاری قطعات دیگری که با ارکستری که به نام خود وی نیز نامیده میشد، محصول این دوران می باشد؛ به نحوی که می توان گفت، عمده وجه تمایز پایور با بسیاری از نوازندگان و آهنگسازان موسیقی ایرانی و هم دوره های خود، فعالیت های وی در این دوران می باشد.

دسته سوم، قطعاتی که به سبک قدما تصنیف شده اند. این مجموعه قطعات ادامه سنت ملودی سازی قدما را پیگیری میکند و فضای این قطعات علی رغم سادگی در جمله بندی، دارای غنای ملودیک بوده و تحت تاثیر قدما و البته با پیروی از اسلوب سبک شخصیش‌ا ساخته شده است. بیشتر قطعاتی که فرامرز پایور با حضور گروه اساتید موسیقی ایرانی به اجرا ضبط رسانده، با همین نگاه ساخته و پرداخته شده اند.

همکاری استاد پایور با نوازندگانی چون حسین تهرانی، علی اصغر بهاری، جلیل شهناز و در ادامه محمد اسماعیلی و محمد موسوی در قالب گروه اساتید هم زمان با فعالیت ارکستر سازهای ملی فرهنگ و هنر بود که بعدا به ارکستر پایور تغییر نام داد. این دو گروه همزمان به اجرای کنسرت می پرداختند اما فرم کاری آنها اختلافاتی داشت، تفاوت عمده را باید فرم و ساختار قطعاتی که پایور با این گروه اجرا می نموده، دانست.

گروه اساتید به دلیل اینکه نوازندگان آن دارای توانایی بسیار زیادی در تکنوازی بودند، می بایست قطعاتی را اجرا می‌نمودند که قابلیت تکنوازی نوازندگان گروه بیش از بخش نوازندگی در ارکستر، نمود پیدا کند. از این رو پایور قطعاتی را برای این گروه تصنیف و به اجرا در آورد که در راستای نشان دادن این قابلیت باشد.

آلبوم های “رازدل” با آواز محمدرضا شجریان، “کنسرت گروه اساتید” با آواز شهرام ناظری، “چهارباغ” با آواز علی رستمیان و اجرای کنسرتهای مختلف در داخل و خارج ایران در طی حدود چهل سال با گروه اساتید، خود دلیل اهتمام فرامرز پایور به تداوم این نوع آثار در طول فعالیت هنری وی می باشد.

روزنامه آرمان