گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

علیرضا میرعلی نقی

علیرضا میرعلینقی متولد ۱۳۴۵ در تهران
روزنامه‌نگار، پژوهشگر موسیقی و منتقد هنری

Posts by علیرضا میرعلی نقی

دوقلوهای آواز اصیل

«بی من مرو» تا هفته آخر تیر ماه ۱۳۹۱ خورشیدی بیش از شصت بار از کانال های مختلف صدا و سیما پخش شده است. رکوردی تقریبا بی سابقه برای آهنگسازی جوان که سابقه کاری خیلی پر طول و تفصیلی هم ندارد.

نقد و بررسی کتاب «هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران» (۱)

نقد و بررسی کتاب «هزاردستان؛ انگاره موسیقی ایران» با حضور محسن محسنی، مؤلف اثر و سیدعلیرضا میرعلی‌نقی، منتقد و پژوهشگرِ موسیقی جمعه شب ۲۷ مرداد در برنامه‌ی «سیم و زر» از رادیو فرهنگ پخش شد. در این برنامه که به صورت زنده از رادیو فرهنگ پخش شد موضوعاتی از سوی محسن محسنی مؤلف کتاب و سیدعلیرضا میرعلی‌نقی مطرح شد که در ذیل می‌خوانید.

پایان غربت چهل ساله

گلنوش خالقی کمی بیش از نیمی از عمر را خواسته ناخواسته در غربت گذراند. سرنوشتش چنین خواسته بود و او هم با درایت و شکیبایی با سرنوشتش کنار آمده بود. اما نه سازشکاری ای از او دیده شد و نه واپس نشینی. اصالت ایرانی اش را هم هیچ گاه از یاد نبرد. چه قبل از ۱۳۵۷ و چه بعد از آن، همیشه پرکار و باثمر بود و برای موسیقی کلاسیک ایران گام های موثر برداشت.

زرناب و نایاب

«… یعنی ما واقعا شانس آورده ایم که این استادان هنوز کنار ما هستند.» این جمله را سجاد پورقناد، موسیقی شناس جوان و دانا، در یکی ازگروه های تلگرامی، هنگامی نوشت که یک تکنوازی ویولن از ناصرزرآبادی را شنیده بود و نمی توانست از تحسین خودداری کند. زرآبادی اکنون صدساله شده و موسیقی شناس گرامی ما کمی بیش از ثلثی از این عمر دراز را دارد. اختلاف سنی حدود ۶۵ سال! ولی دنیای موسیقی، دنیای بدون مرز است و اثر اصیل و مایه دار، مخاطب فرهنگ خودش را همیشه دارد و خواهد داشت، حتی اگر بیش از چهل سال از «بازنشاندگی» اجباری او و دور شدنش از صحنه ها و رسانه ها گذشته باشد.

درباره ابراهیم بوذری، خواننده و خوشنویس

 ابراهیم بوذری خوشنویس و موسیقیدان معاصر در ۱۲۷۴ یا ۱۲۷۵ شمسی در روستای کرود طالقان زاده شد (راهجیری، ج ۱، ص ۱۴۰؛ نصیری فر، ج ۲، ص ۱۴۹). از سالهای کودکی، تحصیلات ابتدایی را در مکتبخانه روستا آغاز کرد؛ کمی بعد، به تهران آمد و در منزل شیخ محمدآقا بوذری طالقانی، مدرّس مدرسه سپهسالار، اقامت گزید. ادبیات فارسی و عربی و فقه و اصول را نزد شیخ مسیح اوانکی (ایوانکی)، آیت الله سیدابوالقاسم کاشانی، حاج میرزا خلیل کمره ای و حاج علی شوشتری فرا گرفت و از او اجازه نامه رسمی در امور حسبیه دریافت کرد (نصیری فر، همانجا).

درباره حسام ‌السلطنه

حسام‌السلطنه، جهانگیرمراد، نوازنده و از نخستین تصنیف‌سازان ایرانى در دوره جدید. وى نبیره فتحعلی‌شاه و نوه سلطان مرادمیرزا حسام‌السلطنه بود. مادرش، ابتهاج‌السلطنه، نزد خواهر آقا حسینقلى، استاد عصر ناصرى، تعلیم تار می‌گرفت و با نقاشى و خوشنویسى نیز آشنا بود (خالقى، بخش ۱، ص ۲۵۶).

تنگنای موسیقی ملی (۳)

نمی خواهم با آن رهبر ارکستر هموطن مان همصدا شوم و بگویم که «ارکستر سمفونیک هر مملکت در حکم تیم ملی آن کشور است و باید… باید… باید!». این مقایسه، هرچند که از حسن نیت مایه می گیرد ولی ساده انگارانه هم هست و از دیدگاه فرهنگی بهره ای ندارد.

آواز از کنگره عرش (۳)

در دوره صفحات گرامافون، تاثیرپذیری مستقیم از سبک طاهرزاده عیان است. توانایی صدا و حنجره در اوج است و پیچیدگی‌های دوره اجراهای رادیویی را ندارد. بخشی از تاثیرگذاری صدای هر خواننده به استادی و قدرت همنوازان او مربوط است و در دوره صفحات گرامافون و بلکه در تمام عمر، بیشترین همدلی آواز استاد ادیب با پیانوی استاد محجوبی و بعد از آن با ویولن حسین یاحقی است.در دوره رادیو نیز با سنتور ورزنده، تار مجد، سه‌تار درگاهی و در چند مورد با ویولون پرویز یاحقی هنرمند جوان دهه ۱۳۳۰ نیز چنین هماهنگی شنیده می‌شود. در اجراهای خانگی نیز بیشترین هماهنگی با ویولن استاد صبا و نی استاد کسایی است.

تنگنای موسیقی ملی (۲)

اگر ارکستر ملی نوع دگردیسی شده ارکستر گلها بود، یادمان نرود که آن ارکستر «دوره طلایی» هم نوع تکامل یافته تری بود از ارکستر انجمن موسیقی ملی (۱۳۲۳)، ارکستر نوین (۱۳۳۰) و سرمنشأ همه آنها، ارکستر مدرسه عالی موسیقی وزیری (۱۳۰۳) که صداهایش هم ضبط شده و وجود دارد. جان کلام این که، مهم نیست تأسیس یک ارکستر با چه انگیزه ای صورت می گیرد، حتی مهم این نیست که در عمل تا چه حد به انگیزه های ابتدای کار خود وفادار مانده است.

تنگنای موسیقی ملی (۱)

ارکستر ملی، به عنوان یک نماد ملیت؟ کسی تا به حال به طور جدی برای یافتن پاسخ این سئوال کوشش کرده است؟ یا این که در همان اولین قدم، با زنجیره ای از سئوالات غامض مواجه شده که آخرالامر ترجیح داده عطایش را به لقایش ببخشد، و تنها مخاطب،شنونده،بیننده کنسرتهای این ارکستر وسیع و حجیم باشد؟ مسیری که پرسشگر کنجکاو طی می کند تا به صندلی مشتری هر ازگاهی در سالن کنسرت برسد، مسیر کوتاهی است.

بیشتر بحث شده است