بررسی ساختار و نقش دانگ‌های مورد استفاده در گوشه‌های راک ردیف میرزاعبدالله (۸)

راک هندی

راک هندی در ردیف میرزاعبدالله اولین گوشه از سلسله گوشه‌های راک است که در دستگاه ماهور با آن برخورد می‌کنیم. واقع‌شدن راک هندی پیش از گوشه‌های دیگر، چنان‌که در ادامه شرح داده خواهد شد، به‌هیچ‌وجه اتفاقی نیست.

شروع گوشه‌ی راک هندی با معرفی انگاره‌ی ملُدیک اصلیِ راک همراه است که دانگ سل‌ـ لاکرن‌ـ سی‌ـ دو را معرفی می‌کند و مشابه این انگاره در گوشه‌های دیگر نیز دیده می‌شود؛ مثلاً، با همین فواصل در درآمد چهارگاه و با فواصلی متفاوت در نیشابورک ماهور. بدین‌ترتیب اولین دانگی که راک هندی با آن معرفی می‌شود همان دانگی است که آن را پیشتر R1 نامیده‌ایم. در تصویری که در پی می‌آید، دور بخشی که به دانگ R1 مربوط است مستطیلی کشیده شده است. انگاره‌ی اصلیِ ملُدیک این دانگ در راک نیز با رسم خطی زیر آن نمایش داده شده است. این دانگ در این بخش از گوشه دارای حرکتی بالارونده و ایست آن نت دو (درجه‌ی هشتم) است.

در ادامه، به‌واسطه‌ی یک متیف دو نتی و سپس با واریاسینی افزایشی از همان الگوی دو نتی، که به‌صورت سکانسی تکرار می‌شوند، گوشه وارد دانگ دوم راک (دوـ رـ می‌بمل‌ـ فا، یا بنابر نام‌گذاری ما، R2) می‌شود. البته در ابتدا، دانگ جدید هنوز کاملاً تثبیت نشده و ملُدی اشاره‌هایی نیز به دانگ پیشین (R1) دارد. در تصویر پیشین، دانگ R2 با رسم مستطیلی دور آن نمایش داده شده است. لازم به ذکر است که فضای میان دو بخش و محدوده‌ی مشخص‌شده‌ی R1 و R2 بخشی از گوشه است که، به‌صورت واسطه و با تمهیدات ذکرشده، دانگ R1 را به R2 متصل می‌کند.

در ادامه، پس از تثبیت این دانگ (R2)، با ایست موقت روی درجه‌ی پنجمِ بالاتر از شاهدِ ماهور سل و حرکت پایین‌رونده به سمت این درجه، بار دیگر دانگ R1 غالب می‌شود. چنین حرکتی، یعنی فرود از R2 به R1، زمینه‌ساز فرود نهایی گوشه به ماهور است.