علیرضا میرعلی نقی
برخی از مهمترین آثار حنانه عبارتاند از: اوراتو ریو، برای کر و سُلوها و ارکستر؛ صبر و ظفر، برای ارکستر مجلسی با پیانو و هارپ؛ ترجمه جلد اول کتاب ارکستراسیون تألیف شارل کوکلن؛ تفسیرِ مقاصدالالحانِ عبدالقادر مراغی (چاپ نشده)؛ و تألیف کتاب گامهای گمشده (ملّاح، ص ۵۹۶).
نظریه مرتضی حنانه در موسیقی نوین ایرانی، «هارمونی زوج» است. وی با این نظریه در جهت ارکستره کردن موسیقی ایرانی تلاش میکرد و معتقد بود هارمونی زوج، با در برداشتن حالات گوناگون موسیقی ایرانی، میتواند به خوبی جوابگوی نیاز این موسیقی چند صدایی باشد. با این حال وی هیچگاه به تشریح دقیق این نظریه نپرداخت و نحوه کاربرد آن در موسیقی ایرانی و نظام محاسبه آکوردها و تسلسل آنها را توصیف نکرد (روشنروان، ص ۴۹).
وجه تمایز موسیقی حنانه با آثار دیگر آهنگسازان ایرانی، نوع صدا دهندگی آن در ارکستر است که درباره قرابت و تأثیر صوتی آن در موسیقی ایرانی، نظریات متفاوتی بیان شده است (همان، ص ۶۲ـ۶۳).
دیگر وجه تمایز موسیقی حنانه، بیشتر به هارمونیهای او و سازآرایی (ارکستراسیون)های او مربوط است تا فرازهای ملودیک یا چگونگی تلفیق شعر و موسیقی. قطعاتی که وی ساخته بیشتر سازی است تا آوازی. وی به پیروی از استادش، پرویز محمود، به رنگآمیزی و جلوههای ویژه ارکستری بسیار توجه داشت، اما به استفاده از سازهای ایرانی و فواصل و پردههای موسیقی سنتی (و نیز زیورها و زینتهای نغمگی خاص موسیقی ایران) چندان علاقهای نداشت (درویشی، ص ۹۹ـ۱۰۰). او افزون بر گرایش به ساخت موسیقی فیلم و نوشتن موسیقی سمفونیک، برای ترانههای ایرانی و موسیقی مجلسی نیز ملودی میساخت (همان، ص ۹۹).
مرتضی حنانه از اولین کسانی است که ساختن موسیقی فیلم را در قالب کار حرفهای در ایران آغاز کرد (رجوع کنید به زاهدی، ص ۱۹۱ـ۲۱۳؛ نوری، ص ۱۰۷ـ۱۱۱). موسیقی متن برای فیلمهای کاکو (۱۳۴۹ش)، صمد و فولادزره (۱۳۵۰ش)، جعفرخان از فرنگ برگشته (۱۳۶۵ش) و مجموعه تلویزیونی هزاردستان (۱۳۵۹ـ ۱۳۶۶ش) و چند مستند از ابراهیم گلستان از کارهای حنانه است (زاهدی، همانجا).
او از اولین کسانی بود که دوبله فیلمهای خارجی را در ایران به راه انداختند. وی از اوان تحصیل در ایتالیا نیز در فیلمهای کمدی که به فارسی دوبله میشد، به جای «توتو» (کمدین ایتالیایی) حرف میزد (شمسایی، ص ۱۸۱).
منابع
سعدی حسنی، تاریخ موسیقی، (تهران) ۱۳۳۶ش؛
مرتضی حنّانه، گامهای گمشده، تهران ۱۳۶۷ش؛
محمدرضا درویشی، «حنانه، موسیقی و… چند حاشیه»، در یادنامه مرتضی حنانه: مجموعه مقالات، به کوشش شهین حنانه، تهران: نشر قطره، ۱۳۶۹ش؛ کامبیر روشنروان، «حنانه و هارمونی زوج»، در همان؛
تورج زاهدی… به رهبری مرتضی حنانه، (تهران) ۱۳۶۹ش؛
منوچهر شمسایی، «یک خاطره»، در یادنامه مرتضی حنانه، همان؛
حسینعلی ملّاح، «مرتضی حنانه»، آینده، سال ۱۶، ش ۵ـ۸ (مرداد ـ آبان ۱۳۶۹)؛
محمد نوری، «حنانه و موسیقی فیلم»، در یادنامه مرتضی حنانه، همان.
دانشنامه جهان اسلام
۱ نظر