دانش و عمل خوانندگی (۶)

واکـه‌ها (مصوت‌ها) (۴)
صدای واقعی آوازی با واکه‌ها تولید می‌شود. در نتیجه برای داشتن صدایی خوب، نیازمند تولید واکۀ خوب هستیم. واکه‌های فارسی به دو گروه تقسیم می‌شود:

۱- کوتاه: اَ (ابر) – اِ (شِرک) – اُ (سُر)

۲- بلند: آ (آزاد) – ایـ (بیداد) – او (دوست)

نکتۀ قابل توجه این که همۀ آنها در یک ناحیه مشابه تشدید نمی‌شوند.

در فارسی واکه‌های /آ/ – /اَ/ واکه‌هایی باز هستند که با گشودگی، بازبودن، حس خمیازه، صدایی تیره‌تر و عمیق‌تر مرتبط‌اند که در سینه و سراسر گلو تشدید می‌شوند. واکه‌های /اِ/ – /ایـ/- /او/ واکه‌هایی بسته و روشن‌ترند که اکثراً در ماسک و سر، در تشدیدگرهای جلویی تقویت و تشدید می‌شوند. طنین واکه‌ها نه‌تنهادر محل‌های ویژۀ خودشان حس می‌شود، بلکه همان‌طور که از صدای سینه به صدای سر می‌روید، تشدید نیز تغییر خواهد کرد. برای مثال، واکۀ /اَ/ بهتر است با صدای باز سینه‌ای در نت‌های بم گام تولید شود. اما همان‌طور که به نت‌های بالاتر می‌روید، تشدید به سـر انتقال می‌یابد. برای داشتن کیفیت و طنینی یکدست در تمام درجات گام صدا، گشودگی گلو و حنجرۀ راحت را حفظ کنید.

با تغییر واکه‌ها به‌طور قابل ملاحظه‌ای حالت یک نت را می‌توان تغییر داد، یا آن را با دادن صدای سینه‌ای، تیره‌تر کرد، یا با دادن صدای سری آن را روشن و درخشان‌تر نمود. اگر اجرا و بیان برخی واکه‎‌ها نسبت به واکه‌های دیگر در آواز خواندن سخت‌تر است. نگران نباشید، این به تولید در زمانی خاص و یا زمان طولانی فشار در فک، زبان یا حنجره مرتبط است، واکـۀ ضعیف‌تر با تمرین و زمان دادن تقویت خواهد شد.

همخوان (صامت) (۶)
خواندن زیبای «وا‌که‌ها» برای تمام افراد خوب است، اما اگر تنبلانه «همخوان‌ها» را بیان کنید، مخاطب یا شنونده فقط صدا و آوازی بسیار گنگ و نامفهوم خواهد شنید. هرچند همه می‌دانیم چگونه سخن بگوییم یا چگونه کلمات را بیان کنیم اما همه به انجام تمرین بر روی زبان‌گیرها (۷) با جمله‌های دشوار نیاز داریم تا از تنبلی در بیان جلوگیری شود.

ویبراتو (تغییر ظریف در زیروبمی صدا)
ویبراتو نوسان یا تغییر جزئی و مختصر در زیروبمی یک نت است. گرچه به‌طور دقیق معلوم نیست چگونه این صدا تولید می‌شود اما بیش‌تر احتمال می‌رود حاصل حرکات ظریف تارلایه‌های صوتی یا بافت ماهیچه‌ای گلو است. این آرایۀ صدا را در اپرا بیش‌تر و در پاپ و راک کم‌تر می‌توانید بشنوید. استفاده از ویبراتو روش دیگری برای هویت‌بخشیدن به صداست، حتی کنترل‌شده می‌توانید به طور گوشنوازی هر جا می‌خواهید آن را به صدا افزوده یا بردارید.

شاه‌کلید تولید طبیعی ویبراتو تن‌آرامی است. حنجره، گلو و فک همگی باید بدون تنش و فشار باشند و صدا با جریان هوایی پایدار و آزاد حمایت شود.

اغلب تصور انداختن  صدا در دهان به جای تصور بیرون دادن آن مفیدتر است. ویبراتو بخشی از یک تکنیک عالی است، که پیش از رسیدن به این مرحله، تمرین‌های زیادی برای انجام دادن وجود دارد. با وجود این، متوجه ویبراتو باشید، و این‌که به‌تدریج رشد می‌کند و شما تشخیص‌اش خواهید داد و دست آخر بر آن تسلط خواهید یافت.

پی‌نوشت
۴- یکی از ویژگی‌های آواز ایرانی آرایۀ «تحـریـر» است، که امکانی برای انتقــال صدای سینه به سـر یا برعکس را با تحریرهای پلکانی (بالارونده یا پایین‌رونده) به آسانی فراهم می‌کند و از ویژگی‌های جالب و سلامت‌افزای صدای خوانندۀ آواز ایرانی است.
۵- صورت نوشتاری این آواها در اصطلاح «حروف صدادار» نام دار‌ند.
۶- صورت نوشتاری این آواها در اصطلاح «حروف بی‌صدا» نام دارند.
۷- -tongue twisters: عبارات یا جمله‌هایی مانند «تاجر تو چه تجارت می‌کنی؟» یا «درین درگه که گه‌گه که‌ که و که که شود ناگه»