در اواسط دهه ۶۰ و در اوج سالهایی که موسیقی بنا به شرایط آن روزگار در ایران وضعیت مناسبی نداشت، به واسطه ی پیشنهاد برخی موسیقیدانها آموزش موسیقی کودک به این دلیل که حساسیت آنچنانی نسبت به این نوع موسیقی وجود نداشت، بر مبنای الگوی آموزشی کارل ارف پایه گذاری شد.
کارل ارف موسیقیدان معروف آلمانی سازهایی برای کودکان از سنین خرد سالی تا نوجوانی ابداع کردکه به نام خود او به سازهای ارف شهرت یافت. این سازها ساختمان بسیار ساده ای دارند و کوک آنها ثابت است و با زدن ضربات مختلف مضراب در کوک شان تغییری پدید نمی آید.
سازهای ارف در هم نوازی نیز از قابلیت ترکیب بالایی بر خوردارند و نوازندگی با آنها بسیار ساده است.هر کودکی حتی کودکان نارسا می توانند آنها را بنوازند و از همان اول نوازندگی دسته جمعی با آنها امکان پذیر است.
گروهی از سازهای ارف ملودیک هستند. این سازها دارای تیغه های فلزی یا چوبی اند.مانند: سیلوفون ها متالفون ها و بلزها و… . گروهی از آنها ریتمیک اند.مانند: طبل ، قاشقک ، سنج ، دایره زنگی و… . بعضی از سازها این دو گروه را همراهی می کنند؛ از جمله: ملودیکا و فلوت. امروزه در اکثر کشورها معلمان موسیقی کودک بر مبنای اصول آموزشی ارف به تدریس موسیقی می پردازند.
در ایران نیز در کنار شروع فعالیت آموزشی با این متد ازهمان ابتدا نیاز به ساخت سازهایی که لازمه موسیقی ارف بود احساس شد. و به دلیل هزینه های بالا برای وارد کردن این وسایل از خارج صنعتگران داخلی با کمک و مشورت پایه گذاران ارف در ایران به فکر ساخت انواع بلزها و متالوفون ها و سیلوفون ها(که از سازهای اصلی ارف هستند) افتادند.
کمال افشاری متولد سال ۱۳۳۹ و متخصص ماشین ابزار، اوّلین کسی است که این فکر را عملی ساخت و با توجه به رشته ی تخصصی و علاقه ی شخصی خود به موسیقی و آشنایی با دوستانی که فعالیت جدّی موسیقی میکردند شروع به ساخت سازهای فوق نمود.
وی با استفاده از تجهیزات مدرن قالب سازی، تراشکاری و پرس کاری که در کارگاه شخصی اش وجود دارد توانست از همان اواسط دهه ۶۰ تا امروز هزاران عدد بلز در مدلهای مختلف و نیز متالوفون و سیلوفون با کیفیت بالا( به نسبت استانداردهای جهانی) را به دست هنرجویان برساند.متن زیر حاصل گفتگوییست که با اولین تولید کننده ی این سازها در ایران ترتیب دادیم:
علت اینکه وارد این مقوله شدید چه بود با توجه به اینکه رشته ی تخصصی شما ارتباطی با موسیقی ندارد؟
درست است با موسیقی ندارد ولی با ساخت و ساز دارد. اصولا هر وسیله ای که به مرحله ی تولید می رسد مراحل طراحی ، نقشه کشی و قالب سازی را طی می کند ، تا به تولید کلاسیک و کارخانه ای برسد. صنایع دستی در واقع تک سازی است ولی تولید کارخانه ای و به شکل انبوه باید سیکل بالا را طی کند.
شروع آشنایی شما با دوستداران موسیقی به چه صورت بود؟
در آن دوره که فکر میکنم سالهای ۶۵-۶۶ بود، یکی از معدود آموزشگاهها به نام کانون چنگ فعالیت موسیقی میکرد و اساتیدی چون آقای شکارچی درآنجا تدریس میکردند. دوستانی داشتم که درآن آموزشگاه تعلیم ساز میدیدند. زمانی که در واقع وضعیت موسیقی در پرده ای از ابهام بود، عملا فعالیت موسیقی برای بزرگسالان بسیار محدود شده بود بسیاری از کسانی که امروزه از مشهورترین مربیان موسیقی کودک هستند، حضور داشتند.
مگرشما فعالیت جدّی موسیقی هم داشتید؟
من به خاطردوستان هنرمندی که داشتم و همچنین علاقه ی شخصی به موسیقی مایل شدم در این بخش که درحوزه ی تخصصی من هم هست یعنی ساخت ساز وارد شوم ولی اینکه فعالیت جدّی موسیقی به آن مفهوم که شما مد نظر دارید، خیر.
پیشنهادی که به شما در این زمینه شد چه بود؟
به دلیل فراهم بودن ابزارآلات ساخت و تولید در مجموعه شخصی به من پیشنهاد تولید و ساخت وسایل موسیقی کودک شد.
بر اساس چه الگویی شروع به کار کردید؟
بر اساس یک نمونه آلمانی که آقای شکارچی از اتریش آورده بودند. تولیدات آزمایشی با کمک و مشورت بی دریغ کامران امید ساخته شدو به دنبال آن به تولید انبوه رسید.
مشخصات این نمونه چگونه بود؟
این نمونه یک بلز دیاتونیک ۱.۵اکتاو مدل جی ۱۰بود. با تیغه های عرض ۲۰میلیمتر در ۲ میلیمتر ضخامت و با طولهای مختلف که توسط شرکت “sonor” آلمان ساخته شده بود.
میزان تولید شما در اوایل کار چقدر بود؟
در سالهای اول تعداد سازهای تولیدی ما با توجه به هزینه های سنگین قالب سازی، حداکثر به ۵۰عدد میرسید. ولی اکنون تعداد سازهای تولیدی ما سالانه بالغ بر هزاران عدد میباشد. البته امروزه کارگاهها و اشخاص دیگری هم در این زمینه فعالیت میکنند که به دلیل نداشتن تخصص در زمینه ساخت، تولید آنها همواره با مشکلات فنی همراه است.
اولین نمونه ای که ساختید چقدر زمان برد؟
اولین نمونه ای که از روی الگوی شرکت “sonor”آلمان ساختیم در سال ۶۶ بود و حدود یک سال مراحل ساخت آن به طول انجامید.
این ساز ها را چگونه کوک میکنید؟
ابتدا تیغه ها به شکل ورق ۱ متر در ۲ متر به ضخامت ۲ میلیمتر خریداری می شود. ما این تیغه ها را در طول ۲ متر و عرض ۲۰ میلیمتر برش می دهیم. سپس تیغه ها توسط قالب، با ۲۰ سنت اختلاف پرس کاری می شوند. بعد از رنگ کاری مرحله ی کوک نهایی فرا میرسد.
من به همراه همسرم که بیشتر زحمت ساخت و توزیع سازها به عهده ی ایشان است، یک سیستم آکوستیک ایجادکردیم که کوک نهایی با ایجاد سورا خهائی که پشت تیغه ها و معمولاً در قسمت مرکزی به وسیله ی دریل ایجاد میشودپایان میپذیرد. اگر کوک تیغه بالاتر از حد نرمال باشد سوراخها در قسمت مرکزی ، و اگر کوک پایین تر باشد سوراخها در دو سر تیغه ایجاد می شود.
حد اکثرمیزان خطا در کوک سازهای شما چقدر است؟
حداکثر ۲سنت است که گوش طبیعی قادر به تشخیص این میزان اختلاف نیست.
با آرزوی موفقیت.
مطا لب واخبار شما برای علاقمندان بسیار جالب وخواندنی است.حتی برای آنانی که تفننی پیگیر هستند.
سربلند باشید
با سلام یحیی الماسی
مدیر آموزشگاه باربد هستم
لطفاآدرس و شماره تلفن دفتر آقای افشاری (برای تهییه ساز) را برایم بفرستید.
kheili lheili sait khobi darid