محسن کرامتی؛ خواننده، محقق یا معلم آواز؟ (۱)

محس کرامتی از معدود خوانندگان با دانش آواز ایران است که به خوبی جایگاه خود را در موسیقی آوازی می‌شناسد، و بر محاسن و معایب کار خود واقف است. با توجه فعالیت‌های ایشان در حوزه‌های خوانندگی، تدریس و پژوهش در موسیقی آوازی ایران و در ادامۀ آسیب‌شناسی و مشکلات آواز ایران، با دقت و کنجکاوی سوالاتی طراحی شد که دغدغۀ ذهنی اهالی موسیقی و هنرجویان جوان آواز است، امید که مورد استفاده قرار گیرد. با تشکر از آقای غلام‌رضا کاکاوند از شاگردان جناب کرامتی که امکان این گفتگو را فراهم آوردند و آقای جواد یاراحمدی که در این گفتگو یاری‌مان دادند. این گفتگو اولین بار سال ۱۳۸۷ در مجلۀ گزارش موسیقی شمارۀ ۱۶ و ۱۷ به چاپ رسیده است. اما با توجه نکات مفیدی که در این بحث و چالش‎‌ها هست، سردبیر محترم مجلۀ گفتگوی هارمونیک تصمیم به باز نشر آن گرفتند. که جای قدردانی دارد.

کرامتی متولد تهران ۱۳۲۶، و کارشناس هنرهای تجسمی از دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. وی حدود ده سال در کلاس‌های استاد شجریان به فراگیری آواز پرداخته و از سال ۱۳۶۵ نیز با اجازۀ ایشان مشغول تدریس و پرورش شاگرد است.

وی علاوه‌ بر کنسرت و اجراهای صحنه‌ای در داخل و خارج از کشور از جمله رادیو فرانسه، تئاتر شهر پاریس، باغ باگاتل فرانسه، آمریکا،کانادا و آلمان. در زمینۀ پژوهش آواز، همچنین تولید آلبوم‌های متعددی به عنوان خواننده مشارکت داشته‌اند که به ترتیب عبارتند از:

• صبحگاهی (حسین علیزاده)
• آوای مهر (حسین علیزاده)
• رازنـو (حسین علیزاده)
• پنجه دشتـی (ارشد طهماسبی)
• دلدار (ارشد طهماسبی)
• چشمه مهـر (کسری صـادقی)
• ای که دل‌داری (نیما نادری)
• جواب سـاز (ردیف میرزا عبدالله به آواز، کلام‌گذاری و اجرا محسن کرامتی)
• اجرای ۱۸۶ تصنیف قدیمی به روایت عبدالله دوامی
• پنجرۀ امیـد، تصنیف‌های دورۀ مشروطه
• اجرای ردیف آوازی عبدالله دوامی
• آموخته‌های من (اجرای آموخته‌های ردیف نزد استاد شجریان)

* وی در حوزۀ تجسمی و با دانش زبان انگلیسی خود ترجمه‌هایی نیز داشته‌است از جمله: برگردان حجم زیادی از مطالب مورد نیاز «دایرۀ المعارف هنر»، اثر ارزشمند رویین پاکباز، کتاب «پیکاسو سخن می‌گوید» و «تاریخ کوبیسم».

وضعیت کلـی آموزش آواز در ایران را چگونه می‌بینید؟  

وضعیت آشفتــه است. شرایط طوری شده که هر کس که صدایی و تحریری دارد شروع به تدریس آواز می‌کند و مسئولیتی احساس نمی‌کند و بدون مطالعه و سرسری مطالبی را به شاگردان منتقل می‌کند و سبب سردرگمی آنها می‌شود و کمکی به پیشرفت آواز نمی‌کند.

بعد از بیست سال تجربۀ آموزش آواز، چه مراحلی را از شــروع سطح ابتدایی  تا سطح پیشرفتـه در آموزش آواز ایران تبیین کرده‌اید؟

.. وقتی که من شروع به تعلیم آواز کردم فقط مطالبی را که از استادم فراگرفته بودم و دقیقاً به همان شیوه‌ای که با من کار شده بود به شاگردانم انتقال دادم و تا امروز هم به همان صورت عمل می‌کنم. اما همیشه کنجکاو بودم که بدانم آموزش ردیف در گذشته چگونه بوده است. نمی‌توانم با قاطعیت بگویم در گذشته چه افرادی به‌دنبال یادگیری ردیف آوازی بوده‌اند. ولی می‌دانم بصورتی که امروز هست نبوده و خیلی کم بوده‌اند کسانی که بتوانند نزد استادی بروند و در طولانی مدت و پیوسته به یادگیری بپردازند.

حتی به خاطر دارم که یکی از خوانندگان و آوازه‌خوانان قدیمی می‌گفت ردیف را به این شکل یاد گرفته بوده که به‌طورمثال در یک مهمانی شخصی بیات‌ترک می‌خوانده و او هم همان را الگو قرار داده است. این شیوه فعلی آموزش ردیف آوازی از دوره پیش از انقلاب و از زمان تاسیس مرکز حفظ و اشاعه شکل گرفت و موجی بود که راه افتاد و تا امروز هم ادامه دارد.