گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

سالاری: استاد ناظمی مبتکر پل رگلاژ بود


پل های سنتور چه وظیفه ای دارند و گل ها و اشکال مختلف آن چه نقشی در سنتور ایفا می کنند؟


در قدیم سیستم پل گذاری بدین گونه بوده است که قطعه چوبی را در عرض ساز زیر سیم ها ، بریده بریده کار می گذاشتند و به آن پل شانه ای و یا پل شتری می گفتند. اما از آن جا که این پل ها نمی توانستند صدای خوبی را بوجود آورند پل های ستونی توسط حبیب سماعی ساخته شد و تکنیک آن به ناظمی انتقال یافت و استاد ناظمی مبتکر پل رگلاژ بود.

نجارهای قابلی برای استاد ناظمی سنتور می ساختند و ۴ پل ثابت در طرفین ساز بصورت ثابت تعبیه می کردند. استاد ناظمی نیز در وسط ساز پل رگلاژ را قرار می داد و با بازی ارتفاع پل ، صدای بوجود آمده را تنظیم می کرد.

وظیفه پل ، تقسیم و تنظیم خرک هاست و موجب زیبایی حجم صدا می شود و در عین حال از تقه کردن ساز و از کاست شدن آن جلوگیری می کند.

جنس پل و قطر آن اهمیت به سزایی دارند و اگر قطر کمتر از ۸ میلیمتر داشته باشیم در ساز همهمه بوجود می آید و قطر زیاد هم صدا را کاهش می دهد و قطر بیشتر از ۱ سانتی متر صدا را سطحی می کند.اصولا هر نوع منفذی چون گل ها چه ریز و چه درشت ، موجب چرخش هوا درون ساز می شود و ماهیت صدا را تغییر می دهد.هر چه سوراخ های بزرگ تر داشته باشیم صدا باز تر می شود و سوراخ های کوچک صدای ساز را تو دماغی می کنند.یکی از ابتکارات من در این حیطه گل های سیمرغ ایرانی و گل سالاری است که موجب می شود صدا بازتر و رساتر به گوش برسد و صداها کمتر در همدیگر ادغام شوند.

در مورد سنتور های ناظمی برایمان بگویید واینکه چه مزایا و معایبی داشتند؟

استاد ناظمی تقریبا از سن بیست و پنج سالگی با کمک و آموزش حبیب سماعی سنتور سازی را شروع کرد.حبیب سماعی به ناظمی توصیه کرد بیشتر بر روی مقوله صدا تمرکز کند تا ساخت ساز.بنابراین سنتور های ناظمی را کس دیگری می ساخت و ناظمی بر روی پل گذاری و تراش و صدای ساز ها متمرکز می شد.وی در ابتدا با لئون درودگر همکاری می کرد و پس از آن با عطایی و معمارزاده.اما در کل متاسفانه ناظمی بیش از ۲۵۰۰ سنتور نساخت.

خوبی سازهای ناظمی به پل رگلاژ آن بود که متاسفانه با کسی آن را در میان نمی گذاشت.در سنتور های ناظمی ۲ عدد پل سمت راست و ۲ عدد سمت چپ پشت سیم های سفید توسط سازنده قرار می گرفت و ناظمی پل رگلاژ را که ارتفاع بیشتری داشت توسط یک سیم و یک تکه نخ در وسط ساز حدود نت های دو و سی نصب می کرد و با ارتفاع آن بازی می کرد تا تقه و تپ تپ صدای ساز را بگیرد.

Alizadeh and Lotfi

داریوش سالاری در کارگاه

اما ضعف این ساز های در این بود که ارتفاع بیشتر پل رگلاژ بر روی پل های دیگر تاثیر می گذاشت و نت فا پشت خرک یا ر بالای ساز تقه می کرد و موجب ادغام و همهمه صدا در ساز می شد.از دیگر معایب سنتور های ناظمی استفاده از سریشوم حیوانی در آن است.ناظمی در ابتدا با لئون همکاری می کرد و از چوب های کهنه ساز و کیفیت خوب بهره می گرفت اما متاسفانه با گذشت زمان این روند را ادامه نداد.

در پایان ، از آن جا که سی تار ، ساز تخصصی شماست، از این ساز برایمان بگویید.

سی تار ساز سنتی شمال هندوستان است و اسم واقعی آن سه تار می باشد اما از آن جا که سه در زبان هندی سی تلفط می شود به آن سی تار می گویند.سی تار ساخته امیر خسرو دهلوی است و عدد سه به این علت انتخاب شده که دهلوی برای ساخت این ساز از سه تکنیک ایرانی (چنگ ایرانی) ، هندی و ترکی (زخمه های ترکی) استفاده کرده است و در اصل سی تار ترکیبی از سه فرهنگ غنی مختلف است.سی تار ریشه ایرانی دارد و توسط هنرمندان ایرانی در شمال هند تکامل یافته است و من هم آن را بصورت تخصصی دنبال می کنم.

سعید کمالی دهقان

سعید کمالی دهقان

دیدگاه ها ۱۲

  • آا بسیار مصاحبه تخصصی و خوبی بود. اما ایکاش درباره ساختار سازهای اساتید دیگر مثل عارفی بیشتر صحبت می شد. خود بحث نامی نیز بحث مهمی است.

  • مصطفی

    دوستان عزیز نظر به اینکه در بزرگداشت استاد پایور از استاد عارفی هم تقدیر شد. طبعا خیلی از دوستان باید تمایل به آشنایی بیشتر با ایشان و نحوه ساز ساختن ایشان داشته باشند که در صورت امکان لطف کرده و از ایشان مطالبی به فراخور درج نمایید. ضمنا قطعاتی را با نام موازنده و نام سازنده ساز در سایت قرار بدهید لطفا. یا علی

  • سلام من مدتی پیش به ایران رفتم و با آقای سالاری تماس گرفتم و بالاخره ۱ سنتور سفارش دادم که دارای ۴ ردیف اکتاو بود و ۳ سری خرک دشت . ولی با این روش نمیشود سیمهای زرد رو برای تغیر مقام جابجا کرد. ولی دیگر لازم نبود سیمهای سفید جابجا شوند و کلیه پردها قابل دسترس بود .ولی من چون به سیمهای زرد علاقه زیادی دارم ۱ سنتور ۱۲ خرک بجاش سفارش دادم. اگر به دستم برسه میتونم در موردش نظر بدم.در ضمن مبلغش هم تقریبا یک و نیم ملیون شد .امیدوارم که این اطلاعات مفید واقع بشه .

بیشتر بحث شده است