سجاد پورقناد
در این نوشته به دلیل نداشتن اجازه برای انتشار دست‌نوشته زنده یاد فرامرز پایور، تنها به تشریح قسمت‌هایی از آن خواهم پرداخت.
در اینجا لازم است به دو مشکلی که در پارتیتورنویسی این «دست‌نوشته» وجود دارد بپردازیم:
الف) عدم نت‌نگاری کامل بخش سه‌تار:
پارت سولوی سه‌تار این قطعه پیشتر توسط احمد عبادی نواخته شده بوده و در کنسرت و ضبط نیز قرار بوده است که او تنها این قسمت را موبه‌مو مانند اجرای گذشته خود بنوازد؛ ضمنا این هنرمند با خط نت آشنایی نداشته و همین امر سبب شده که نت سه‌تار تنها در قسمت‌هایی نوشته شود که نوازندگان گروه تقابل خود را با سولیست می‌بینند.
ب) مشخص نشدن رجیستر سازها:
در نت دست‌نوشته فرامرز پایور، هر گروه روی یک خط نوشته شده است، بدون توجه به این که بعضی از سازها ممکن است آن نت مشخص را در وسعت خود نداشته باشند. البته این نت بیشتر جنبه‌ی یادآوری ملودی اجرایی آنها را داشته و فرکانس و رجیستر نهایی به صورت حضوری در تمرین و ضبط، مشخص می‌شده است. در پارتیتورنویسی این اثر با توجه به وجود فیلم و فایل صوتی، بخش‌هایی وجود داشت که رجیستر دقیق سازها مشخص نبود و به همین دلیل با تجربه شخصی نگارنده از اجرای این اثر، محلی مناسب برای اجرای آن نغمه در نظر گرفته شد.
تاریخچه اثر
احمد عبادی قطعه‌ای از ساخته‌های خود را در دستگاه ماهور به اجرا در می‌آورد که این قطعه اشاره‌هایی به گوشه های درآمد، داد، شکسته، دلکش، اصفهانک داشته است. عبادی مطابق سنت اجرایی‌اش، بخش‌هایی را به اجرای بداهه نوازی و اجرای آوازی می‌پرداخته است که در این قطعه هم این رویه وجود داشته است. تاریخ ساخته شدن این قطعه توسط احمد عبادی دقیقا مشخص نیست.
فرامرز پایور طرح آهنگسازی بر اساس این قطعه را ریخته و در ۲۷ دی ماه سال ۱۳۵۴ در کنسرتی در سالن بزرگ تالار رودکی (تالار وحدت فعلی) در برنامه‌ای با عنوان «بزرگداشت استاد احمد عبادی» این قطعه را به اجرا می‌گذارد که امروز نسخه تصویری آن نیز موجود است، همینطور به صورت جداگانه، این اثر را با تغییرات اندکی در موسیقی و سازهای آن در استودیو، ضبط صوتی می‌کند.
نوازندگانی که در نسخه صوتی این اثر همکاری داشته‌اند: احمد عبادی سولیست سه‌تار، فرامرز پایور نوازنده سنتور، هوشنگ ظریف نوازنده تار، حسن ناهید نوازنده نی، رحمت الله بدیعی نوازنده ویولون، پروین شکالور نوازنده ویولون، پروین صالح نوازنده ویولون، حسین فرهادپور نوازنده ویولا، حسن منوچهری نوازنده عود، محمد دلنوازی نوازنده رباب، محمد اسماعیلی نوازنده تنبک هستند.
بیوگرافی مصنفان
زندگی نامه احمد عبادی و فرامرز پایور بارها و بارها منتشر شده است ولی در این نوشته فقط به موضوعاتی پرداخته می شود که به نوعی در بررسی ما نقش خاصی بازی می کند:
الف) میزان تسلط فرامرز پایور به تکنیک های چند صدایی موسیقی غربی و آشنایی با سه‌تار:
در زندگی‌نامه فرامرز پایور ذکر شده که وی سال‌ها زیر نظر حسین دهلوی و امانوئل ملیک اصلانیان به تحصیل دروس تئوری موسیقی و آهنگسازی پرداخته است. تسلط پایور به علم هارمونی به حدی بود که او یک جزوه هارمونی نیز تهیه کرد که به صورت کپی در اختیار بعضی از شاگردان وی قرار دارد، این جزوه مربوط به آموخته‌های او از هارمونی کلاسیک غربی است.
فرامرز پایور در هیچ بیوگرافی رسمی از خود، درباره آشنایی به نوازندگی سه‌تار سخنی نگفته است. اینکه آیا او سه‌تار را از استادش ابوالحسن صبا آموخته بوده یا از پدرش یا فرد دیگری در هاله ای از ابهام است ولی همنشینان او از نواختن سه‌تار توسط او خاطراتی نقل می‌کنند.
در «قطعه‌ای در ماهور» بخش‌هایی که برای همنوازی سه‌تار و ارکستر در نظر گرفته شده، به صورتی تصنیف شده که تا حد امکان واخوان‌های، سه‌تار باعث به هم ریختگی چند صدایی در ارکستر نشود و بخش‌هایی هم به دستور آهنگساز، تکنواز به صورت تک سیم با ارکستر می‌نوازد. رعایت این موارد نشان می‌دهد که آهنگساز با علم بر خصوصیات سه‌تار و مخصوصا سبک نوازندگی احمد عبادی به تصنیف این قطعه پرداخته است.
۱ نظر