صدایی که خاطره ها را نو می‌کند (۳)

نوار پرفروش «یاد استاد» که در سال ۱۳۷۶ منتشر شد، به خاطر شرایط خاص آن زمان و سر و صدای مطبوعاتی فراوانی که پیش آورد، سرآغازی شد برای اینکه مشتاقان بازسازی ملودی‌های دلنشین قدیمی، به هوس بیفتند که از پشتوانه نیرومند آن ملودی‌ها ؛ و توانایی کم‌مانند افتخاری در خواندن هر نوع شیوه در آواز ایرانی استفاده ببرند و در این زمینه، برای اهدافی بیشتر تجاری و کمتر هنری، سرمایه‌گذاری کنند. تجربه‌‌ها‌یی که به راحتی می‌توان بیشترشان را به فراموشی سپرد.

بیشتر آن آثار از نظر تنظیم و اجرا ضعیف هستند. تمرین کافی آن اجرا‌ها حس نمی‌شود، کم‌عمق‌ترین اجرا‌ها از نوازندگان در استودیو، کافی (برای انتخاب و تبدیل شدن به نوار کاست) تشخیص داده شده است.

صدا‌های زیر ملودی اصلی، بافت محکم و پیوند درونی با خط ملودی ندارند و بسیاری لحظات، انگار ملودی به یک سو می‌رود و ‌ها رمونی‌ها به یک سوی دیگر، صدای ساز‌های آرشه ای و ساز‌های مضرابی هماهنگ و خوش‌خوان نیستند. ارکستر و صدای خواننده داد و قال و سر و صدا می‌کنند، و شنیدنشان برای شنوندگان حساس، آزاردهنده است. به تنوع لحن در صدای انسان و استفاده‌‌ها‌یی که از خوانند‌های کم‌نظیر مثل علیرضا افتخاری می‌توان کرد، اصلاً توجهی نداشته‌اند.

«ترانه»‌های از یاد نرفتنی علی تجویدی (و همکاران شاعرش، زنده‌یاد نواب صفا، ترقی و معینی کرمانشاهی) را غالباً با ارکستر‌ها‌یی شنید‌ه ایم که در شرایط حاکم بر موسیقی چهل تا پنجاه سال پیش، امکان اجرا و ضبط داشته است. فن صدابرداری در آن روزگار به حد امروز نبود و از این بابت، موسیقی امروز کیفیت بهتری دارد. در عوض، حس و حال روان و گرمی که در اجرا‌های آن روزگار شنیده می‌شود، در ضبط‌های امروزی کمیاب است.

از این گذشته، بسیاری از این آثار در فرصت‌های محدودی ساخته شده است که آهنگساز شاغل در رادیو، برای ساخت، تنظیم، نت‌نویسی، تمرین و اجرا و ارائه به شورا در اختیار داشته است. از این‌رو، می‌توان بسیاری از آن‌ها را اجرای مطلوب ندانست و شخص استاد تجویدی هم در گفت‌وگو‌های متعددی که با نگارنده و دیگران انجام داد‌ه اند؛ از آن اجرا‌ها و ضبط‌ها ناراضی بوده و آرزو کرد‌ه‌اند که آثارشان با ارکستر

مجهز و صدای مطلوب و کیفیت مورد نظر ایشان ضبط شود. آرزویی که هنوز هم به انجام نرسیده است.

بیشتر آن آثار با صدای خانم‌های خوانند‌ه ای است که تقریباً تمام آن‌ها، بعد از دوره همکاری با استاد تجویدی، به فضایی جذب شدند که یادآوری‌شان اسباب ناراحتی و دلزدگی استاد است.