علیرضا میرعلی نقی
جستجو، بین صدا و معنای تاریخی آن
(پیرامون اجرای ارکستر سازهای ایرانی جوانان / به رهبری آروین صداقت کیش؛ شنبه ۱۴۰۲/۱۲/۱۲، تهران، پردیس تئاتر شهرزاد)
بین صدا، به عنوان امری مجرد، و تاریخ به عنوان امری عینی، چه رابطه‌ای (و یا درست تر: چه رابطه‌هایی) می‌تواند وجود داشته باشد؟ صدای ویژه یک دوره تاریخی چه مختصاتی دارد؟ معنای تاریخی ِیک صدای ویژه شامل چه چیزهایی است؟
همین طرح کلی، می‌تواند سلسله گفتارهایی را برای جستجوی دیدگاه‌هایی جذاب، جهت تاریخ نگاری‌ای اندیشیده، در زمینه موسیقی کلاسیک ایرانی، پیش رو بگذارد. تاریخ نگاری‌ای که به تبعیت از ناموزونی ِتاریخی و فرهنگی ما، همدوش با تحول صدساله این موسیقی پیش نرفته و به هرحال، هرچه زودتر بایست فتح باب شود.
شاید بهتر باشد از مفاهیم به مصادیق بپردازیم: این که ارکسترِ انجمنِ موسیقی ملی در سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۸، چه قطعاتی را اجرا می کرده، مبحثی صرفاً اطلاع رسان است، این که ارکستر و تکنوازان و خوانندگانش چه اجرایی داشته‌اند، به فرض این‌که ضبط‌هایی خوانا از آن دوران را دراختیار داشته باشیم (که نداریم!)، مبحثی فنی و هنری است، اما این که بدانیم موسس انجمن و همکارانش در چه شرایطی از زمان، مکان، امکان و عدم امکان توانسته‌اند آن قطعات را اجرا کنند، در حوزه «معنای تاریخی» ِ حیات آنان قرار می گیرد، و گاه نتایجی را پیش‌رو می گذارد که با نتایج حاصل از نگاه صرفاً هنری و فنی، تفاوت‌های انکارناپذیر دارد.
آشفتگی سراسر ایران قحطی زده و جنگ دیده و فقر کشیده و اِشغال شدۀ آن روزگار، تیره روزی مضاعف اهل موسیقی، بی‌اعتنایی اعیان مدعی حمایت هنر، آلوده‌سازی مداوم در فضای هنر و فرهنگ توسط جناحِ چپِ همیشه توطئه‌گر و خود فروخته، مردابی بود که از درون آن، ارکستر انجمن، ایده‌های وزیری را قدمی جلوتر از پیش به پیش برد، هنرمندان نخبه‌تری را میدان داد، و سرود «ای ایران» را برای تاریخ و مردم، ارمغان آورد.
بدون نیاز به کمترین قیاسی بین امروز و هفتاد سال پیش، صرفاً مثالی آورده شد تا شرح معنای تاریخی ِویژۀ کنسرت امشب برای نگارنده آسان‌تر شود: برنامه‌ای که بنیادش از هنرورانش آغاز شده و ادامه یافته (و خواهد یافت)، برنامه‌ای متکی بر آثاری بیشتر بی‌کلام و کمتر باکلام، ارکستری با کوک هرچه ایرانی‌تر، تنظیم‌های خوش‌نشین، و با محوریت «آهنگساز» و نه صرفاً ملودی‌پرداز و یا تکنواز و خواننده آهنگسازانی از پریروز و دیروز و امروز و شاید هم فردا، در چیدمانی هماهنگ. کنسرتِ امشب غیر از معنای تاریخی خود، نوعی مرور تاریخی نیز بود. حداقل به گواهی نام‌هایی که در بروشور دیدیم، و طنین خوشی که از پردیس تئاتر شهرزاد به سینه سپردیم و به خانه‌های‌مان بردیم.
برای نگارنده، به تعبیر حافظ: «حاصل اوقات»ِ آروین صداقت کیش و همکارانش (به ویژه آقای آرمان نوروزی)، «معنای هنری» را با «معنای تاریخی»، بر بال‌های صدای خوش، دوش به دوش پیش برد. دست مریزاد!
۱ نظر