ضیاالدین ناظم پور
شکل خطی ملودی در موسیقی فیلم “The Pelham of Pelham 123”
روش دیگری به نام استیناتو نیز در ساخت ملودی خطی وجود دارد. پس از گذشت مدت زمان کوتاهی شنونده از خود می پرسد «خب بعدش چی می شه؟» درست است که تکرار اوستیناتو واقعاً یک ایده کامل نیست اما در این مورد اوستیناتو احساس کلی موسیقی را در شنونده ایجاد می‌کند:
استفاده از استیناتو در موسیقی فیلم “The Pelham of 123.”
شکل ملودیک: دایره
شکل یک دایره را تصور کنید. به لبه های صاف آن توجه کنید. برای ایجاد یک ملودی صوتی آرام ما باید از حداقلِ جهش استفاده کنیم. اکثر فواصل مورد استفاده در شکل دایره‌ای ملودی نیم پرده و یک پرده هستند. در این نوع از ایده ملودیک، ممکن است فواصل بزرگتر از نیم یا یک پرده به ویژه در در انتهای عبارت ملودی استفاده شود اما ایده اصلی باید فواصل کوتاه باشند. مثال بعدی شکل دایره ای ملودی را نشان می دهد که عمدتاً از فواصل نیم پرده و یک پرده تشکیل شده است و تنها استثنا در انتهای عبارت است. این فرم از ملودی می‌تواند داستانی را به صورت دراماتیک واحساسی بیان کند و به همین دلیل در بسیاری از قطعاتی که با شعر همراه هستند از این نوع ملودی استفاده می‌شود.
کاربرد شکل فوق در موسیقی‌های بسیاری که تا کنون شنیده‌ایم وجود دارد. حرکت پله به پله در این ملودی‌ها سبب می‌شود که برای آواز خواندن مناسب باشند. آهنگ‌های عامه پسند را در نظر بگیرید که در آنها معمولن ابیات دارای همین ویژگی حرکات پله‌ای هستند و این امر کار را برای خواننده و فهم آن را برای مخاطب عام آ‌سان می‌کند.
شکل ملودیک: مربع
برخلاف اشکال خطی (که دارای طبیعتی تکرارشونده هستند و یا در آنها از نت‌های بلند استفاده می‌شود) یا شکلهای دایره‌ای (که از حرکت‌های صاف و پله‌ای تشکیل می‌شوند) اشکال مربعی دارای عنصری هستند که تا اینجا به آن اشاره نکرده‌ایم یعنی جهش‌های بزرگ. به نظر می رسد که هرچه این جهش‌ها بزرگتر باشد خط ملودیک دراماتیک‌ترمی‌شود. از نقطه نظر دراماتیک اشکال مربع نشان دهنده ماجراجویی، یأس، شادی، تنهایی و مجموعه ای از احساسات و عواطف شدید دیگر هستند. آهنگسازانی که با اهداف دراماتیک موسیقی می‌نویسند (به عنوان مثال آهنگسازان فیلم)، گاهی اوقات قبل از اینکه از طرح اولیه قطعات خود مطمئن شوند به این نوع ملودی فکر می‌کنند.
ترکیب اشکال
جان ویلیامز آهنگساز فیلم در خلق ملودی‌های دراماتیک استاد است. در مثال بعدی من از ایده ملودیک اصلی «تم پرنسس لیا» از موسیقی فیلم «جنگ ستارگان» استفاده می‌کنم. با شنیدن این قطعه متوجه خواهید شد که فواصل این ملودی به دو دسته تقسیم می شود که ما در مورد آنها بحث کردیم، مربع و دایره. فواصل شکل ملودی مربعی جهش‌هایی است که در ابتدای عبارات وجود دارند. ابتدا یک فاصله بزرگ ششم (میزان ۲)، سپس یک فاصله بزرگ ششم دیگر (میزان ۴) و در نهایت در میزان ۶ یک جهش اکتاو. در ادامه ملودی با فواصل شکل دایره‌ای وجود دارند و اکثر فواصل در ادامه قطعه به صورت پرده کامل یا نیم پرده هستند که به بالا یا پایین حرکت می‌کنند. جهش‌های بزرگ در ابتدای هر عبارت همان چیزی است که در گوش ما به عنوان احساسی کلی از ایده موسیقایی تاثیر می‌گذارد:
تم پرنسس لیا” ، جان ویلیامز. ۱۹۷۷
سه شکل اساسی ملودی که در این مقاله ارائه شده چیزی نیست که به شکل مو به مو در آهنگسازی نوشته و اجرا شوند. به عنوان مثال همانطور که در دو مورد اخیر مشاهده کردیم خطوط ملودی معمولن ترکیبی از این اشکال هستند. با این حال چیزی که آهنگساز به دنبال آن است شامل یک ایده ملودیک است که در آن کاربرد یکی از این اشکال را بر دیگری ترجیح می‌دهد.
اگر یک ملودی دارای حرکات پله‌ای زیادی باشد اما گاهی یک جهش بزرگ نیز در آن شنیده شود (به ویژه در انتهای عبارت) این مسئله چیزی از کلیت شکل دایره‌ای ملودی که بر قطعه حاکم است نمی‌کاهد. بهتر است فواصل جهشی در ابتدای عبارت ملودیک که گوش مخاطب آن را برای اولین بار می‌شنود قرار نگیرند. به همین ترتیب حتی زمانی که فواصل بلند به شکل دوره ای در ملودی وجود دارند یک سری از نت‌های تکرار شونده به شکل ملودی خطی شنیده می شوند (مانند مثال اول از ابتدای مقاله) زیرا فواصل جهشی بیشتر در انتهای عبارت کاربرد دارند.
منبع
online.berklee.edu
۱ نظر