کیوان پهلوان
لطفی با انتقاد از عدم معرفی دست اندر کاران ساخت دو تصنیف معروف انقلابی آورده است: «در بیشتر خبرهای روزنامه‌ای و سایت‌ها و وبلاگ‌ها، تصنیف «ایران ای سرای امید» به نام شجریان رقم خورده است. نه از شاعر آن و نه از سازنده و سرپرست و معرف آن به رادیو و تلویزیون خبری هست. برای مثال اگر اشتباه نکنم، پارسال یا دو سال پیش این اثر به عنوان بهترین اثر از طرف رادیو و تلویزیون شناخته شد و برای آن جایزه تعیین کردند؛ اما هرگز اعلام نکردند که این اثر متعلق به اینجانب است. دو سال پیش باید ایشان به آقای ضرغامی و یا رادیو و تلویزیون و مطبوعات که راجع به آن نوشتند می‌گفتند که این اثر متعلق به ایشان نیست و کل آلبوم «چاووشِ شش» را ایشان به موسسه شیدا فروخته اند!»
در میانه آخرین سالهای دهه هشتاد و اولین سالهای دهه نود، خبرهایی از تولید سازهای ابداعی از محمدرضا شجریان منتشر شد و او در گروه شهناز نیز از این سازها استفاده کرد.
شجریان موسیقی ردیف دستگاهی را به خوبی می شناخت و در آواز نیز همتایی نداشت، پس بهتر است او را در همین چاچوب شناخت نه به عنوان یک سازنده ساز؛ زیرا هنر سازسازی دانش جداگانه ای
دارد و فردی باید سال ها و به طور حرفه ای زندگی خود را در سازسازی بگذراند.
هرچند که او گفته است، من ساز هم می ساختم (البته این نوع سازسازی یک تفنن محسوب می شود!) الان سازسازهای برجسته موسیقی دستگاهی مثلا فقط ساز تار و سه تار می سازند و دانش سازسازی شان هم روی همین سازها متمرکز است و سال ها آزمایش و خطا می کنند و با تجربیات جدید خود صدا و ساختار ساز را غنا می بخشند. تعجب برانگیز است استادی که کارش خواندن و آموزش آواز است، بیاید ده نوع ساز بسازد و چه بسا برخی از سازهایش هم مستقیما ساخت خودش نیست.
سازهای ابداعی ایشان قابل بحث است. گفته می شود یکی از مشکلات موسیقی ارکسترال ایرانی نداشتن صدای بم (باس) است. اولین اقدام برای کم کردن این مشکل از علینقی وزیری بوده که پس از سفر اروپا و درک موسیقی کلاسیک غرب صورت می گیرد. او ارکستری تشکیل می دهد و ساز تارباس (بم تار) را به همین خاطر ابداع می کند که هنوز هم استفاده می شود. او از سازهای متنوع ارکستر سمفونیک اروپایی مانند ویولن، ویولن آلتو، ویلنسل و کنترباس و غیره را در ترکیب ارکستر استفاده می کند. در گروه شهناز با سازهای محمدرضا شجریان بیشتر شاهد رنگ های صدایی جدیدی در موسیقی ایران بودیم و نه استفاده کامل از قابلیت های این سازها برای چندصدایی.
بیماری شجریان متاسفانه سال ۱۳۹۵ به شدت آزارش می داد. او خودش اعلام می کرد که ۱۵ سال به سرطان کلیه مبتلاست و این مهمانی است که در این پانزده سال با او آشناست. آخرین کنسرتش را هم با پیشنهاد پزشک معالج لغو کرد. از آن به بعد دیگر شجریان وارد مجامع عمومی و موسیقی حضور پیدا نکرد و بیماری اش هر روز بیشتر شد و خانه نشین شد.*
*در همین لحظاتی که دارم به پایان نگارش این سرگذشت می پردازم، خبر درگذشت استاد محمدرضا شجریان را شنیده ام. جسم استاد دیگر در کنار ما نیست؛ ولی هنر و خاطراتش با مردم ایران خواهد ماند.
۱ نظر