گفتگوی هارمونیک
تنظیم های گوناگون «شوشتری برای ویولون و ارکستر»
«شوشتری برای ویولون و ارکستر» اثر حسین دهلوی، غیر از نوع ارکستراسیون دهلوی، به انواع دیگری تنظیم شده است که البته تنظیم حسین دهلوی نیست:
۱- واریاسیون زهی: این تنظیم از مازیار ظهیرالدینی نوازنده ویولون و مایستر ارکستر زهی پارسیان است که خود در اجرایی، این اثر را در مقام سولیست به روی صحنه برد. در این کنسرت کادانس هومن دهلوی به اجرا رسید.
۲- واریاسیون ویولون و پیانو: این تنظیم توسط منوچهر صهبایی انجام شده و در کنسرتهای متعددی، با سولوی ویولون آریا صهبایی (فرزند منوچهر صهبایی) به اجرا رسیده است.
دسته بندی تکنیکی «شوشتری برای ویولون و ارکستر» از نگاه رپرتوار ویولون کلاسیک
با اینکه سازبندی و ارکستراسیون و هارمونی خاص حسین دهلوی در «شوشتری برای ویولون و ارکستر» به هیچ وجه شباهتی با موسیقی دوره باروک ندارد و همچنین با اینکه ابوالحسن صبا و شاگردش حسین دهلوی، هیچ گرایشی به نزدیک شدن به یک مکتب ویولون نوازی غربی نداشته اند، بخش ویولون این اثر از چند منظر همسانی هایی با رپرتوار باروک ویولون، از نگاه یک نوازنده ویولون کلاسیک دارد:
۱- تکرار یک فیگور ریتمیک به طور مداوم که از نشانه های موسیقی باروک است.
۲- کمبود سکوت در قطعه و نواخت مداوم ساز سولو تقریبا در کل قطعه.
۳- استفاده از تکنیکهای ویولون، در محدوده ای که ویولون باروک داشته است.
تنوع سازی و استاندارد ارکستری در «شوشتری برای ویولون و ارکستر»
این اثر برای ارکستر مجلسی با ترکیبی از سازهای زهی، دو فلوت، ابوا، دو کلارینت سی بمل، کلارینت باس سی بمل و گروه سازهای ایرانی، دو سنتور، دو تار و عود است که بسیاری از آثار حسین دهلوی با چنین استاندارد ارکستری نوشته شده است که امروز این شکل سازبندی در ارکسترهایی که به نام «ملی» به فعالیت می پردازند، استفاده می شود.
مشخصات تئوریک آواز شوشتری
شوشتری یکی از گوشه های دستگاه همایون، یکی از دستگاه های هفت گانه موسیقی ایران است. گستره گوشه شوشتری دو دانگ بوده و شاهد آن سوم نیم بزرگ با شاهد همایون و چهارم درست با نت ایست همایون فاصله دارد. ایست شوشتری مطابق با ایست همایون و ایست موقت آن همان شاهد همایون است.
لازم به ذکر است که در بعضی از موسیقیدانان، شاهد همایون را فاصله ششم آواز اصفهان ندانسته و پنجم شاهد همایون می دانند، حسین دهلوی آهنگساز این اثر هم، چنانکه در پارتیتور شوشتری نوشته، موافق با این نظریه است که به عقیده نگارنده هم، نسبت به نظریه اول، صحیح تر به نظر می رسد، ولی به این دلیل که بسیاری از کتاب های تئوری موسیقی ایران، فاصله ششم اصفهان را شاهد محسوب کرده اند، در این نوشته شاهد ما همان فاصله ششم عنوان شده تا موجب سردرگمی آشنایان با آن تئوری نشود.
امکان تامپره سازی
«شوشتری برای ویولون و ارکستر» در همایون فا سری نوشته شده است و قطعا نوازندگانی که به فواصل ایرانی مسلط نیستند قادر به اجرای این اثر نخواهند بود. حسین دهلوی آهنگساز این قطعه در توضیحات پارتیتور، به برای نوازندگانی که به فواصل ایرانی آشنایی ندارند، توصیه کرده است که میتوانند به جای «سری»، «بکار» و به جای «کرن»، «بمل» بنوازند.
توضیحات آهنگساز، روی پارتیتور
۱- پیشنهادی برای نوشته شدن کلمه “ویولون” با “واو دوم و سوم”
۲- پیشنهاد آهنگساز برای استفاده از ساخت کادانس هایی برای این قطعه و اجرای آن در محل مشخص شده.
۳- یادآوری دلیل فرود پایانی قطعه روی نغمه “می” به جای “لا”
۴- یادآوری دلیل تغییر کوک این قطعه برای ویولون، نسبت به کوک پیشنهادی صبا (کوک پیشنهادی صبا برای این قطعه از سیم زیر به بم: می-لا-می-لا بوده است که به پیشنهاد دهلوی مطابق کوک معمول ویولون: می-لا-ر-سل تغییر کرده.)
۵- پیشنهاد کوک شدن سیم های تار به: دو-سل-دو برای نواختن این قطعه و همچنین پیشنهاد استفاده نکردن از سیم هنگام (سیم پنجم تار) در این اثر و دیگر آثار این آهنگساز برای پرهیز از تولید صداهایی غیر از نوشته روی نت.
۶- پیشنهاد کوک کردن پنجمین سیم عود پنج سیم از نغمه “لا” به “می” و نیز تغییر جنس سیم برای ارتعاش بهتر آن.
۷- اجازه آهنگساز برای تعدیل فواصل ایرانی به فواصل ۱۲ نیم پرده ای متداول، برای ارکسترهایی که توانایی نواختن فواصل ایرانی را در این قطعه ندارند.
۸- یادآوری آهنگساز به استفاده از سنتور نه خرک در این قطعه و همچنین تعداد سازهای ایرانی در این اثر برای ارکستری که هشت نوازنده ویولون یک دارد.
اصطلاحات فارسی روی پارتیتور
تنها دو اصطلاح نا آشنای بین المللی روی پاتیتور نوشته شده است که با فونت فارسی، «پوش» و «باز» است که برای گروه تار نوشته شده است.
۱ نظر