گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

تیتراژ سریال «کوچک جنگلی» تنظیمی بود از یکی از لالایی های گیلانی که توسط سید محمد میرزمانی به شکل زیبایی با ارکستر و با آواز نمناک ناصر مسعوی همراه شده بود. استفاده بجا از فلوت، ارکستر زهی، تیمپانی و کر که در تنظیم این قطعه بکار رفته بود، نشان از جو قوی و بیان محکم میرزمانی می داد.

موسیقی «کوچک جنگلی» بجز ملودی تیتراژ پایانی تماماً ساخته میرزمانی بود که فضایی مرطوب و مه آلود را با ارکستر زهی ایجاد کرده بود و آهنگساز هوشمندانه در قسمت هایی فضای موسیقی را (با اینکه با ارکستر غربی اجرا می شد) کاملاً همصدا با تاریخِ ماجرا هدایت می کرد. این موسیقی به‌خوبی روایتگر مبارزی تنها است که به دشمن اش رحم کرده به او شلیک نمی‌کند که در نهایت به دست دوستانش کشته می شود! موسیقی کوچک جنگلی یک آهنگ حماسی همراه با مویه است برای آزاد مرد گیلان…

در قسمت‌هایی از موسیقی این سریال از سازهای ایرانی هم بهره گیری شده بود که مخصوصاً در تم «دکتر حشمت» نمودی ویژه داشت. این اثر به صورت کاست سال‌ها پیش منتشر شد ولی متاسفانه تجدید چاپ نشد. این لالایی در تیتراژ سریال با همراهی نی و با آواز تورج زاهدی هم اجرا شد، ولی از لحاظ تکنیکی و حسی با اجرای ناصر مسعودی فاصله داشت.

audio file موسیقی تیتراژ سریال «کوچک جنگلی» با اجرای ناصر مسعودی را با بشنوید

لالایی دیگری که به آن می پردازیم یک لالایی محلی نیست! ولی به قدری آواز زیبا معصومی دارد که شنوندگان گیلانی هم احساس می کنند ترانه ای قدیمی و محلی می شنود! این اثر بدیع ساخته هنرمند بزرگ موسیقی ایران مرتضی حنانه است. (۱)

حنانه آثار زیادی در این حال و هوا و در این دستگاه (شور و دشتی تامپره که حنانه استاد مسلم آن بود) تصنیف کرده است. «الا تی تی» شعری لالایی گونه دارد که از زبان مادریست به فرزند، مثل تمام لالایی ها! ولی به قدری عمیق و تفکر برانگیز که گویی حنانه با آن موسیقی معصوم «نقش جاودانگی خود را کشیده…» (هنگام شنیدن کادانس پایانی «بوی جوی مولیان» از خالقی هم همین جو احساس می شود!)

audio fileقسمت اول «الاتی تی»
audio file قسمت دوم «الاتی تی»

در این اثر استفاده مطبوع حنانه از آکوردهای نامطبوع (با دید کلاسیک غربی!) که خود استفاده از این آکوردها را برای موسیقی چندصدایی ایرانی مناسب
می دید به طرز مشخصی خودنمایی می کند، همچنین همراهی پیانو با ارکستر (که یکی از نشانه های سبک حنانه است و همواره در آثار حنانه نقشی کلیدی دارد) به زیبایی قطعه افزوده…

مدلاسیون بی نظیر حنانه در این قطعه استادی حنانه را روی گام های ایرانی بار دیگر اثبات می کند و درک او را از موسیقی روایی به نمایش می گذارد.
«الاتی تی» در CD به نام «آثار مرتضی حنانه» توسط انشارات ماهور منتشر شده است. (نوشتن این مقاله ماجرایی هم داشت که در پایان این نوشته شرح آن آمده…)

پی‌نوشت
۱- چند سال پس از انتشار این نوشته، گفتگویی با ناصر مسعودی داشتم که در این مصاحبه مشخص شد، ملودی این ترانه هم محلی است ولی توسط مسعودی و حنانه پرداخت بیشتری پیدا کرده است و نیز در چندصدایی آن فریدون ناصری هم نقش زیادی داشته است.

*از سالها پیش، قطعه ای را به خاطر داشتم که تیتراژ سریال کوچک جنگلی بود. این قطعه یک تصنیف بود که به شکل لالایی، از قدیم توسط مادران گیلان خوانده می شد و در این سریال به طرز با شکوه و زیبایی توسط سید محمد میر زمانی برای ارکستر تنظیم شده بود که با خوانندگی ناصر مسعودی مردم را شیفته خود کرده بود… چند ماه قبل از دوستی که در گیلان زندگی می کرد خواستم که این اثر را همراه با لالایی که حنانه ساخته برای من بیابد که متاسفانه چند هفته بعد خبر فوت دوست شمالیم را شنیدم! فردای آنروز به دعوت یکی از دوستانم (در گروپ سه تار در یاهو) قرار بود کنسرتی به صورت آنلاین اجرا کنم و به یاد دوست هنرمندمان قطعاتی بنوازیم… یکی از دوستان همکارم هم ماجرای کنسرت آن لاین و دلیل یاد بود را از من پرسید و قول داد این برنامه را گوش کند که باز با تاسف، اجرای این برنامه مصادف شد با فوت دوستِ همکارم در اثر تصادف! پس از مدتی این دو اثر زیبا به دستم رسید و قصد داشتم در مقاله ای در مورد این دو آواز حزن انگیز که هر دو در دشتی (که آواز متداول مادران گیلانی است) بنویسم که باز مصادف شد با فوت مادر همان دوستم! این نوشته را تقدیم می کنم به این سه عزیز…

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد متولد ۱۳۶۰ تهران
نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و سردبیر مجله گفتگوی هارمونیک
لیسانس تار از کنسرواتوار تهران و فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشکده فارابی دانشگاه هنر تهران

دیدگاه ها ۱۲

  • به نظر من آثار مرتضی حنّانه در موسیقی ایرانی بسیار بدیع وزیبا واز نظر تنظیم کاملا یگانه است. این هنرمند بزرگ در موسیقی ایرانی دارای سبکی ویژه میباشدکه آثارش را از هنرمندان گرامی دیگر کاملا مجزّا مینماید.سلیقهء ایشان در انتخاب نت های هارمونی در تنظیمها واقعا مرا ازخودبیخود میکند.نمیخواهم از حنّانه بت بسازم ولی میتوانم بگویم که تمام تنظیمهای ایشان واقعا مرا سحر میکند.
    در ترانه “یاراگر جلوه کنددادن جان اینهمه نیست ” با صدای خانم مرضیه اصلا نمیتوانم حالم را از شنیدنش وصف کنم. شما هم بر قرار باشید که اینهمه زحمت میکشیدو سایت را سرپانگه میدارید.

  • یاراگر جلوه کنددادن جان اینهمه نیست ” با صدای خانم مرضیه اصلا نمیتوانم حالم را از شنیدنش وصف کنم. شما هم بر قرار باشید که اینهمه زحمت میکشیدو سایت را سرپانگه میدارید.

  • ازسال ۱۳۴۴ با شنیدن آثار مرتضی حنانه از رادیو به موسیقی توجه پیداکردم.حدود ۸۰ اثر استادراکه طی سالهای ۴۴و۴۵توسط ارکستر فارابی اجراوازرادیوپخش می شدچنان بخاطردارم که هروقت اراده کنم هرکدام را با تمام جزئیات وزیروبم میتوانم بشنوم.ولی متاسفانه درخارج از حافظه ام از آن آثار ارزشمند بجز تعدادانگشت شماری را که بصورت صفحه گرامافون وکاست درگذشته انتشار یافت ،دراختیارندارم.آیاامکانش هست که قطعات مرغ افسانه خوان(مسعودی و بهشته)،برف(پوران)،قصه دل(پوران)،وفانتزی برای ارکسترروی یک تم بختیاری را دراختیارعلاقمندان بگذارید؟واقعا حیف ازآنهمه پشتکار وجدیت آن بزرگمردکه درهمان سال ۴۵ عملا منزویش کردند.یادش عزیز

  • با سلام و خسته نباشید .
    از آثار مسعود خان آهنگهایی است که با بانو شمس گیلانی می خواند که جایش در این مجموعه خالی است.

  • آقای پورقناد شما اینجا می گویید آکودرهای نامطبوع از دید موسیقی کلاسیک غربی یعنی هارمونی حنانه رو تایید می کنید ، بعد در مصاحبه با پسر حنانه می گویید این هارمونی زبان شخصی حنانه بوده و در جاهای دیگر از مکتب وزیری دفاع می کنید … خب عزیز من اگر ابداع حنانه درست است پس چرا قشنگ دفاع نمی کنید؟ حنانه یک شیوه شخصی در گام ماژور و مینور ابداع نکرده که ایرانی صدا بدهد ، بلکه براساس ساختار مقام های ایران گام ساخته یعنی اصلا گام ماژور و مینوری در این هارمونی نیست بلکه گامهای متفاوتی است … این قضیه هارمونی زوج است ولی خیلی از آهنگسازان ما نمی خواهند قبول کنند شاید هم دلایل شخصی دارد مثل اینکه چرا او توانست و ما نتوانستیم و … بگذریم.

بیشتر بحث شده است